اسلب یا تختال چیست؟ فرآیند تولید، مزیت ها و معایب آن

همان طور که می دانید محصولات و فرآورده های فولادی بسیاری در صنعت وجود دارد. برخی از آن ها نام هایی دارند که ممکن است تاکنون به گوش شما نخورده باشد. آیا می دانید اسلب یا تختال چیست؟ آیا با کاربردها و مزایای اسلب آشنا هستید؟ با مراحل تولید آن چطور؟ برای کسب اطلاعات بیشتر با ادامه مقاله با آهن ملل همراه باشید.

اسلب (تختال) چیست؟

در ابتدا باید گفت اسلب محصولی میان خطی و فولاد نیمه تمام است که از آن در ساخت محصولات فولادی استفاده می شود چرا که تعداد قابل توجهی از صنایع برای تولید محصولات خود از اسلب فولادی استفاده می کنند. سطح مقطع مستطیل شکل اسلب در کارخانه های تولید کننده ورق، طی گذر از چندین مرحله به محصول نهایی تبدیل می شود.

نام دیگر اسلب، دال یا تختال است. اسلب ها معمولا از جنس فولاد کربنی می باشند و از آلیاژ های سیلیسیوم، نیکل، مولبیدن، مس، کروم و آهن تولید می شوند. مشخصات مربوط به اسلب از طریق کدهای استانداردی که در انتهای اسلب حک شده است، مشخص می شوند.

بیشتر بخوانید: برای آشنایی بیشتر با تفاوت انواع شمش های فولادی می توانید به مقاله “تفاوت شمش با بیلت و بلوم و تختال چیست؟” مراجعه نمایید.

جدول استاندارد اسلب

مشخصات اسلب های استاندارد به صورت زیر است:

GOST ST 49S/SP	ASTM A615M
GOST ST 5S/SP	ASTM A706M
S235JR	ASTM A711/A7aam
S235J0	BS 4449
S235J2	GOST 380 / 89-94
S275JR	GOST ST 3 S/SP
S275JR	S275J0
PED 97/23/EC	S275J2
ASME MO QSC 713	S355JR
Germanischer Lloyd	S355J0
Lloyd’s Register	S355J2
As well as some UNS, JIS and CNS standards	ISO 9001 & 14001 – TUV Nord
–	BS OHSAS 18001 – TUV Nord
–	AD 2000 – Merk blatt W0/TRD 100 – TUV Nord

کاربرد اسلب (تختال) چیست؟

اسلب (تختال) در ساخت انواع محصولات فولادی مانند ورق استفاده می شود و همچنین به عنوان فلزات مبتدی در تولید محصولات تخت مانند کلاف نورد گرم نیز استفاده می شود. لازم به ذکر است اسلب در ساخت تسمه، لوله، ورق تخت، کویل ورق هم کاربرد دارد. با توجه به ابعاد استاندارد موجود در بازار، ضخامت این ورق فولادی بسیار کم است، به طوری که ممکن است در هنگام برش برای جلوگیری از خرابی نیاز به دستگاه‌ های پیشرفته باشد.

ویژگی های اسلب

تختال با کیفیت باید دارای ویژگی هایی باشد که این ویژگی ها عبارت است از:

• اسلب ها باید عاری از هرگونه ترک، حفره، اثر جوش و سطح آن کاملا صاف و بدون پوسته باشد.
• در صورت قرار گرفتن ورقه ای ضد زنگ روی یک طرف یا دو طرف اسلب، این محصول در برابر زنگ زدگی مقاوم می شود.

مجموعه آهن ملل مناسب ترین قیمت شمش کارخانه ها و برندهای مختلف را به مشتریان ارائه می کند.

معایب استفاده از تختال ها

در تولید تختال ها از فرآیند ریخته گری استفاده می شود که این فرآیند معایبی در پی دارد. این معایب عبارت است از:

• عیوب سطحی
• عیوب هندسی

عیوب سطحی دارای معایبی می باشد که این معایب شامل موارد زیر است:

• گود افتادگی طولی و عرضی
• خمش گوشه ای
• ورقه ورقه شدن، خش، سوراخ، لکه
• دیواره بدلی
• قطرات فلز یا اسپری روی سطح
• حفره های سوزنی و گازی
• آخال سرباره ای
• موج دار شدن سطح
• توقف ذوب ریزی یا کمربند  
• عیوب هندسی

نوع دیگر از این عیب ها، عیوب هندسی می باشد و شامل عوامل زیر است:

• لوزی شدن
• باد کردگی
• فرورفتگی

 فرآیند تولید اسلب

فرآیند تولید اسلب به دو روش زیر انجام می شود:

• فرآیند نورد شمش
• فرآیند ریخته گری پیوسته

پس از به دست آوردن مواد مذاب از سنگ آهن و ذغال سنگ، برای تولید اسلب، شمش فولادی، بیلت و بلوم استفاده می شود که فناوری های مورد نیاز تقریبا یکسان است، با این وجود برای تولید اسلب به طور عمده چند روش مطرح می باشد که عبارت است از:

کوره بلند (روش بسمه)

روش کوره بلند یک روش سنتی است که در آن برای تولید اسلب از احیا غیر مستقیم استفاده می شود. ایران دارای منابع ذغال سنگ مرغوب می باشد، به همین دلیل روش کوره بلند یک روش کاربردی است. آهن و ذغال سنگ تصفیه شده به صورت لایه ای در کوره بلند ۱۰۰ متری قرار می گیرند. سپس هوای گرم با دمای ۱۲۰۰ درجه سانتی گراد در کوره دمیده و باعث سوختن ذغال سنگ می شود که سنگ آهن را به آهن مذاب تبدیل می کند.

در ابتدا سنگ آهن به همراه آهک وارد کوره بلند شده و آهن خام استخراج می شود. آهن مذاب ایجاد شده در کوره بلند شامل ناخالصی های مختلفی است که در صورت سخت شدن، استحکام و دوامی ندارد. سپس آهن مذاب حاصل از کوره بلند به داخل ماشین اژدر منتقل شده و در کوره مبدل ریخته می شود.

در کوره مبدل، به منظور ایجاد فولاد مذاب خالص، اکسیژن برای سوزاندن موادی مانند کربن، فسفر و گوگرد اضافه می شود. در این مرحله، درجه حرارت و ترکیب مواد دقیقاً مطابق با خواسته های مشتریان تنظیم می شود. فولاد مذاب در قالب ریخته می شود، پس از جداسازی از قالب با انجام عملیات پاشیدن آب خنک، تختال خنک شده و در نهایت به شمش منجمد تبدیل می شود. در آخر با ایجاد برش های مختلف، به طول های مورد نظر اسلب می توان دست یافت.

روش احیای مستقیم

روش احیای مستقیم یکی از جدید ترین روش های تولید فولاد است که کمتر از ۵۰ سال قدمت دارد. این روش بسیار با محیط زیست سازگار می باشد چرا که در آن از گاز طبیعی متان ( CH4 ) استفاده می شود. استفاده از این روش به علت وجود منابع طبیعی فراوان در کشور ایران بسیار معقول است. روش کوره بلند طرفداران خود را دارد به طوری که ۹۴ درصد فولاد جهان از این روش تولید می شود، اما امروزه با توجه به مشکلات زیست محیطی به وجود آمده در کره زمین، روش احیای مستقیم مورد توجه قرار گرفته است.

روش مارتن (کوره باز)

در این روش برخلاف روش کوره بلند به وجود اکسیژن در زنگ آهن از کوره باز استفاده می‌شود و گنجایش آن نیز بین ۵۰ تا ۱۵۰ تن چدن مذاب است. برای تکمیل عمل اکسیداسیون، هوای گرم نیز به چدن مذاب دمیده می‌شود و زمان عملکرد این کوره طولانی‌تر از روش بسمه است. در روش مارتن محصول مرغوب تری به دست می آید چرا که با دقت بیشتری به حذف ناخالصی ها می پردازد.

کوره القایی (EAF)

در این روش از برق، الکترود و مواد افزودنی استفاده می شود که هزینه ی بالایی را شامل می شود. به دلیل مشکلاتی که در روش القایی وجود دارد، در فولادسازی ایران از این روش استفاده نمی شود. دو عیب روش کوره القائی به شرح زیر است:

• در این کوره به علت کنترل نشدن اکسیژن، عیوبی در محصول ایجاد می شود.
• در روش کوره القایی، فسفر زدایی و گوگرد زدایی رخ می دهد.

کارخانه های تولید اسلب در کشور ایران کدام است؟

کشور ایران از جمله مهم ترین کشورها در صنعت فولاد است. ایران با غول صنعت فولاد دنیا، یعنی چین در رقابت است. از جمله کارخانه های مهم در سراسر ایران می توان به کارخانه های فولاد مبارکه اصفهان، ذوب آهن اصفهان، فولاد خوزستان، فولاد نیشابور خراسان و غیره اشاره کرد.

تفاوت اسلب، شمش فولادی، بیلت و بلوم چیست؟

شمش، اسلب، بلوم و بیلت بلوک های عظیمی هستند که از فلز اولیه یا از فرآیند بازیافت تولید می شوند، از آن ها به عنوان مواد اولیه در اکستروژن، آهنگری، نورد و سایر عملیات پردازش فلز استفاده می شوند.

اسلب: سلب محصولات نیمه آماده با مقاطع مستطیل شکل فولادی به ضخامت ۱۶۰ میلی متر به بالا هستند. که به چند روش تولید می شوند.

شمش: شمش فلزی با سطح مقطع گرد، مستطیل یا شش ضلعی به طول ۲ متر، به صورت نیمه آماده تولید می شود که برای پردازش دوباره مناسب هستند. برای مطالعه بیشتر درباره تولید شمش فولادی به مقاله “انواع شمش فولادی و فرآیند تولید آن در کارخانه های مختلف” مراجعه نمایید.

بلوم: بلوم یا شمشه یک محصول نیمه تمام با سطح مقطع مستطیل است. بلوم را می توان از شمش با ریخته گری مداوم یا نورد تولید کرد. بلوم در ساخت ریل، سپری، ناودانی، قوطی، تیرآهن و غیره کاربرد دارد.

بیلت: بیلت ها با سطح مقطع مربع یا دایره تولید می شوند و طول بیشتری نسبت به شمش دارند. بیلت های فولادی محصول تولید نورد گرم هستند و مستقیماً در حین ریخته گری فولاد خارج می شوند.

جمع بندی

اسلب یا تختال یک محصول نیمه آماده است که به چند روش تولید می شود. امروزه به دلیل سازگاری بالای روش احیای مستقیم با محیط زیست، نسبت به روش های دیگر تولید اسلب از اهمیت بالاتری برخوردار است. در این مقاله کاربرد اسلب، مزایا و معایب و انواع فرآیند تولید اسلب به صورت مختصر شرح داده شد. این مقاله برای درک بهتر محصول و روش های استفاده از آن مفید می باشد.

سوالات متداول فرآیند تولید و ویژگی های اسلب یا تختال