تیرچه نیازیت چیست و چه تفاوتی با تیرچه کرومیت دارد؟

تیرچه نیازیت، نوعی سازه موقت محسوب می شود که ظاهری شبیه به خرپا دارد و می­تواند فشار و بار سقف را به­خوبی تحمل کند. اجرای سقف تیرچه نیازیت نسبت به دیگر تیرچه ها از جمله تیرچه کرومیت، دارای مزایای فنی و اقتصادی و همچنین مزیت در روش نصب و اجرا می باشد. تفاوت اصلی آن نیز شکل خاص تیرچه نیازیت است که به صورت خرپا می باشد. این مسئله باعث حذف میلگردهای ممان منفی و ادکا در سقف شده و امکان گچ و خاک کردن مستقیم زیر سقف و همچنین امکان چسباندن کامل بلوک به خرپای نیازیت را فراهم می کند.

تفاوت های تیرچه نیازیت و تیرچه کرومیت و همچنین اطلاعات کامل در مورد تیرچه نیازیت را در این مقاله از دانشنامه آهن ملل بخوانید.

تیرچه نیازیت چیست؟

تیرچه­ های نیازیت هم یکی از این مصالح به ­شمار می ­رود که در چند سال اخیر کاربرد زیادی در این صنعت پیدا کرده است، اما تیرچه نیازیت چیست؟ تیرچه نیازیت یک نوع تیرچه با جان باز (عدم بتن در جان آن) است. در واقع می توان تیرچه نیازیت را تنها تیرچه قانونی بدون جان بتنی نام برد که دارای شماره ثبت اختراع (۹۸۸۱۳) و نشان استاندارد است.

این نوع تیرچه به دلیل طراحی خاصی که دارد می تواند فرآیند اجرای تمامی سقف های سازه ای (مانند تیرچه بلوک، تیرچه کرومیت، سقف عرشه، سقف کامپوزیت و …) را راحت تر کرده و همینطور جایگزینی برای آن ها باشد. اگر با سایر تیرچه ها آشنا نیستید مقاله زیر را بخوانید.

طراحی ظاهری تیرچه نیازیت، شبیه به خرپاهای ساده مسطح و همراه با اتصال­ های مفصلی است که با توجه به این نوع ساختار، قادر خواهد بود تا وزن سقف را (که شامل بلوک و اجزای مختلف می­ شود) تا قبل از گیرش بتن به ­طور کامل تحمل کند.

جالب است بدانید تیرچه نیازیت در سال ۱۳۸۰ با نام تجاری «تیرچه نیازیت» و شماره ثبت اختراع ۲۷۷۳۴ در ایران به ثبت رسید و در سال ۱۳۹۸ نیز به منظور بهینه سازی تیرچه بدون جان بتنی، با همان نام تجاری تیرچه نیازیت با شماره ثبت اختراع ۹۸۸۱۳ ثبت و مورد استفاده قرار گرفت. ثبت مالکیت این تیرچه، متعلق به «شرکت گروه صنعتی نیازیت سقف» است و در این شرکت تولید و عرضه می گردد.

---

اجزای تشکیل دهنده تیرچه نیازیت

این نوع تیرچه از اجزای مختلفی تشکیل می­ شود که می توان آن ها را به صورت زیر معرفی کرد:

یال فوقانی: این بخش از تیرچه های نیازیت با استفاده از سپری ( مقطع T شکل) با سایز ۴، ۵ یا ۶ میلی متر ساخته می­ شود که به نام بال فشاری نیز معروف است و با برخورداری از شعاع ژیراسیون مناسب می ­تواند از کمانش جانبی در هر دو طرف جلوگیری کند.

یال تحتانی: یکی دیگر از بخش ­هایی که در زمان طراحی تیرچه فلزی نیازیت در نظر گرفته می ­شود بال تحتانی نام دارد. برای ساخت این قطعه از تسمه فولادی با گرید ST37 استفاده می­ کنند و حداقل ضخامت آن ۴ میلی متر است. ابعاد این قسمت متناسب با دهانه­ های مختلف تغییر می­ کند.

بخش میانی: قطعات داخلی تیرچه با استفاده از انواع میلگرد (به صورت عمودی و مورب) با حداقل سایز ۱۰ میلی متر به یکدیگر جوش داده می شوند.  بخش میانی، وظیفه اتصال یال فوقانی به تحتانی را بر عهده دارد و عدم وجود قوس و انحنا در میلگردها باعث واکنش بهتر تیرچه در برابر نیروهای خمشی و برشی زلزله می شود.

برشگیر (قطعات تقویتی): جهت تقویت محصول در حالت های بحرانی این بخش مورد استفاده قرار می ­گیرد.

---

وظایف تیرچه نیازیت و کاربرد آن

مهم ­ترین نقشی که برای این محصول در نظر گرفته می ­شود، تحمل وزن سقف تا قبل از محکم­ شدن بتن است.

از طرفی، مشخصات تیرچه نیازیت به­ گونه ­ای است که آن را به تنها تیرچه قانونی و اصولی بدون جان بتنی تبدیل کرده است. حذف بتن در قسمت جان، این امکان را فراهم می­ کند که مصرف بتن کاهش پیدا کرده و در عین حال، سازه از استحکام لازم برخوردار باشد.

در مکان­ هایی که دارای دهانه­ های بلند و نامنظم هستند، استفاده از تیرچه­ های نیازیت می­ تواند بهترین انتخاب برای تکمیل سازه مورد نظر باشد. در ضمن به­ کارگیری این محصول در کاهش هزینه ­های نهایی پروژه نیز تاثیرگذار است.

از همین رو می­ توان گفت وظیفه اصلی که این تیرچه ­ها بر عهده دارند، انتقال بارهای مرده و زنده سقف به اعضای عمودی سازه است تا از فروریختن این بخش جلوگیری کند.

---

انواع تیرچه نیازیت

اگر بخواهیم انواع مختلف تیرچه نیازیت را در دسته­ های مختلفی قرار دهیم، می ­توانیم به نمونه­ های چوبی، فولادی، کامپوزیتی و بتنی اشاره کنیم که هر کدام با توجه به ویژگی­ های مختلفی که دارند از کارایی خاصی برخوردار هستند.

از میان تمام نمونه­ های این محصول، تیرچه­ های فولادی، بیشترین کاربرد را در ساخت و طراحی سازه­ های تجاری و صنعتی دارند. برای ساخت تمامی بخش­ های یال فوقانی، یال تحتانی و بخش جان آن نیز از مواد اولیه فولادی استفاده می­ کنند.

این محصول در بسیاری از کارگاه ­های تولیدکننده مقاطع فولادی، به­ عنوان یکی از مصالح کاربردی در صنعت ساخت و ساز تولید می­ شود.

---

کاربرد تیرچه نیازیت

مهم ترین کاربرد تیرچه نیازیت، اجرای سقف کامپوزیت و عرشه است. یکی دیگر از کاربردهای بسیار مهمی که برای این نوع محصول در نظر گرفته می­ شود، اجرای سقف تیرچه نیازیت با استفاده از نمونه ­های چوبی است که نیازی به استفاده از سقف کاذب ندارد.

علاوه بر کاربردهای فوق، ممکن است با استفاده از این محصول در معماری داخلی مواجه شوید. این کاربرد، به دلیل وزن پایین تیرچه و همچنین امکان رنگ آمیزی و استفاده تزئینی، نظر بسیاری از طراحان را به خود جلب کرده است.

---

مزایای تیرچه نیازیت

در این بخش به مزیت­های این محصول اشاره می کنیم که باعث شده تا بسیاری از طراحان برای ساخت سازه ­های مورد نظر خود از این نوع تیرچه به­ عنوان مصالح اصلی استفاده کنند. برخی از مزایای به کارگیری تیرچه های نیازیت به شرح زیر است:

• مقاومت بالا در برابر فشارهای مختلف: برخورداری از ساختاری مقاوم و مستحکم باعث می­ شود تا این نوع تیرچه در برابر فشار و خمش، مقاومت بسیار خوبی از خود نشان دهد و به همین دلیل برای ساختمان­ هایی مناسب خواهد بود که بارهای سنگین را تحمل می­ کنند.
• پایداری ابعادی: تیرچه ­های نیازیت از پایداری ابعادی خوبی برخوردارند و معمولا کمتر دچار تغییر شکل و انقباض می­ شوند. ساختمان­ هایی که از این مصالح استفاده می­ کنند در طولانی­ مدت، کمتر با تغییرات ابعادی مواجه خواهند شد.
• کاهش ضایعات: با استفاده از این محصول، ضایعات کمتری را در زمان ساخت­ و ساز شاهد هستیم.
• سرعت بالا در اجرا: به­ کارگیری این محصول به­ دلیل شکل­ گیری آسان و سریع، می­ تواند سرعت اجرای یک پروژه را تا حد زیادی افزایش دهد.
• انعطاف ­پذیری در ساخت: ارتفاع تیرچه نیازیت و مشخصات مختلف این نوع مصالح را می ­توان در زمان تولید تغییر داد و این مسئله می­ تواند باعث شود تا طراحان، مدل مناسبی را متناسب با نیازهای پروژه انتخاب کنند.
• عدم نیاز به شمع بندی: استفاده از تیرچه نیازیت باعث حذف کامل شمع بندی در سازه های فلزی و حتی در دهانه های بلند می شود.
• کاهش هزینه: اجرای تیرچه نیازیت باعث کاهش هزینه کل سازه به مقدار حدود ۳۰% می شود.

سایر مزایای تیرچه نیازیت که نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد، شامل موارد زیر می شود:

• امکان عبور تاسیسات از داخل سقف
• امکان اجرای سقف تا دهانه ۱۶ متر
• حذف میلگردهای ادکا و ممان منفی در سقف
• عدم نیاز به سقف کاذب همزمان با گچ و خاک کردن مستقیم زیر سقف
• وزن سبک تر نسبت به سایر تیرچه ها و کاهش وزن وارده به سقف
• عدم ایجاد لرزش در دهانه های بلند
• حمل و نقل و انبار کردن آسان
• عدم جذب شیره بتن
• اجرای عرشه و کامپوزیت در سازه های فلزی و بتنی

---

معایب تیرچه نیازیت

در کنار تمامی مزایایی که برای تیرچه ­های نیازیت در نظر گرفته می­ شود این محصول معایبی نیز به همراه دارد که در مواردی کاربران را با محدودیت­ هایی مواجه می­ کند.

• نیازمند نیروی متخصص: برای این که بتوان بیشترین بهره ­وری را از تیرچه­ های نیازیت به­ دست آورد لازم است برای نصب آن ها از نیروی متخصص و ماهر استفاده کرد.
• اندازه بزرگ: تیرچه­ های نیازیت، معمولا اندازه­ های بزرگی دارند و باعث می ­شود تا فضای زیادی را اشغال کنند که این مسئله چالش­ هایی را برای پروژه ­هایی که از نظر فضا محدودیت دارند به­ وجود می آورد.
• هزینه بالا: با توجه به این که از مواد اولیه مختلفی برای ساخت این محصول استفاده می­ شود، معمولا قیمت تیرچه نیازیت زیاد است و به­ کارگیری آن در ساخت سازه باعث افزایش هزینه ­های پروژه خواهد شد.
• مشکل انتقال حرارتی: تیرچه­ های نیازیت، معمولا از خواص انتقال حرارتی مناسبی برخوردار نیستند و برای این که در برابر تغییرات دما به­ خوبی عمل کنند، نیازمند اقدامات ایزولاسیون حرارتی هستند.

---

مصالح مورد استفاده برای ساخت تیرچه نیازیت

برای تولید تیرچه ­های نیازیت فولادی، معمولا از مواد اولیه متنوعی استفاده می­ شود که تعدادی از آن ها عبارت ­اند از:

• میلگرد: یکی از مقاوم ترین و مهم­ ترین مصالحی که در ساخت تیرچه فلزی نیازیت مورد استفاده قرار می­ گیرد، آرماتورها هستند که خواص مکانیکی بسیار خوبی دارند.
• پروفیل فولادی: در بخش ­هایی از تیرچه ­های نیازیت از برخی پروفیل­ های فولادی مانند سپری استفاده می­ شود.
• پیچ و مهره: برای اتصال اجزای تیرچه­ های نیازیت از پیچ و مهره استفاده می­ کنند.

---

نحوه اجرای تیرچه نیازیت

نیازیت­ ها را باید به­ صورت سری در کنار هم قرار داد تا پایه مناسبی برای پشتیبانی از عرشه سقف و سایر بخش ها ایجاد کند و باعث شود تا دیگر مصالح مورد استفاده، در محل مناسب خود قرار بگیرند. اجرای این تجهیزات؛ بر اساس استانداردهای لازم در ۳ مرحله به شرح زیر انجام می­ شود:

• در اولین گام باید بخش خرپا را اجرا کرد تا وزن افرادی را که روی سقف هستند تحمل کند.
• در این زمان، تکیه­ گاه میانی را به ­منظور تحمل بارهایی که هنگام بتن‌ریزی از سوی بلوک و تمامی مصالح به سقف وارد شده، قرار می­ دهند.
• در نهایت با برداشتن دستک ­ها، تیرچه می­ تواند به­ عنوان یک عضو کششی، تمام نیروهای واردشده به سقف را به­ خوبی تحمل کند.

نکته اتصال تیرچه نیازیت در سازه های فلزی و بتنی

• در سازه های فلزی، باید انتهای تیرچه به تکیه گاه جوش داده شود. طول این جوش، حداقل ۵ سانتی متر است. یال فوقانی به جوشکاری نیازی ندارد.
• در سازه های بتنی، معمولا انتهای تیرچه از هر طرف حداقل به اندازه ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر داخل بتن (پودر بتنی) قرار داده می شود.

---

تفاوت تیرچه نیازیت با تیرچه کرومیت

تیرچه نیازیت و کرومیت، هر دو برای ایجاد استحکام سقف استفاده می­ شوند؛ اما تفاوت­ هایی با یکدیگر دارند. به این صورت که بال فوقانی تیرچه­ های نیازیت با استفاده از پروفیل سپری ساخته می ­شود، اما در رابطه با مدل کرومیت از نبشی استفاده می­ کنند. اگر با تیرچه کرومیت آشنا نیستید توصیه می کنیم قبل بررسی تفاوت ها، مقاله معرفی تیرچه کرومیت را بخوانید.

اگر بخواهیم به­ صورت تخصصی به تفاوت­ های بین این ۲ محصول بپردازیم، باید آن ها را از نظر فنی، اقتصادی، شکل ظاهری، وزن، مقدار بتن مورد استفاده و نحوه اجرا با یکدیگر مقایسه کنیم.

تفاوت از نظر ظاهری

به ­کارگیری هر کدام از این محصولات در سازه ­های بتنی و فلزی، موجب ایجاد اختلاف ظاهری خواهد شد.

بر همین اساس، هنگامی که از تیرچه­ های نیازیت در سازه ­های بتنی استفاده می­ شود ۲ سر بال فوقانی به ­صورت مورب قرار می ­گیرد و به همین دلیل از نظر ظاهری با کرومیت متفاوت است؛ اما تیرچه­ های کرومیت در سازه ­های بتنی و فلزی به یک شکل هستند.

تفاوت از نظر فنی

از نظر مشخصات فنی معمولا در نمونه­ های کرومیت، شاهد خمیدگی میلگرد در قطعات داخلی هستیم؛ اما در رابطه با تیرچه­ های نیازیت، تمام قطعات به­ صورت عمود و مورب جوش داده می ­شوند که به بهینه­ سازی مقطع کمک می کند.

از دیگر تفاوت­ های فنی این ۲ محصول، اتصال ضعیف تیرچه ­کرومیت به پودر بتنی در مقایسه با نمونه ­های نیازیت است. از طرفی، امکان اجرای تیرچه­ های کرومیت در دهانه­ های بالا وجود ندارد.

تفاوت از نظر اقتصادی

درصورتی­ که قصد اجرای یک پروژه با دهانه بیشتر از ۷ متر و با استفاده از تیرچه­ های کرومیت را داشته باشید باید هزینه بیشتری را پرداخت کنید؛ چراکه به استفاده از تیرچه­ ها به­ صورت دوبل نیاز خواهید داشت. این کار باعث دوبرابرشدن هزینه و افزایش بتن مصرفی می شود. اما با استفاده از تیرچه نیازیت، امکان اجرای این مصالح بدون نیاز به تیرچه ­های دوبل تا دهانه بالای ۹ متر وجود دارد.

تفاوت از نظر مقدار بتن مورد نیاز

در بخش جان تیرچه­ های نیازیت از هیچ­گونه بتنی استفاده نمی ­شود؛ درحالی­ که تیرچه­ های کرومیت در این قسمت هم نیاز به پوشش دارند که این مسئله باعث افزایش مقدار بتن مورد نیاز آن ها می­ شود. در واقع، زمان استفاده از تیرچه نیازیت با استفاده از ۱ متر مکعب بتن می توان ۱۲ متر مربع از سقف را پوشش داد.

تفاوت از نظر وزن

با توجه به این که از مصالح فولادی بیشتری برای ساخت تیرچه­ های نیازیت استفاده می­ شود، این موضوع می ­تواند در افزایش وزن این محصولات در مقایسه با نمونه ­های کرومیت تاثیرگذار باشد.

تفاوت از نظر نحوه اجرا

در رابطه با نحوه اجرای این دو محصول ساختمانی باید به محدودیت دهانه توجه کرد. به این صورت که تیرچه های کرومیت، در دهانه های بالا محدودیت اجرا دارند و معمولا آن ها را می­ توان تا طول ۸ متر به­ کار برد؛ اما نمونه­ های نیازیت، تا دهانه ۱۶ متر نیز قابل اجرا هستند.

تفاوت از نظر اتصال

تیرچه های کرومیت، اتصال ضعیفی با تیر یا بتن (پودر بتن) ایجاد می کنند؛ اما تیرچه نیازیت، اتصال محکم و مطمئنی با تیر یا پودر بتنی دارد.

تفاوت از نظر ایجاد لرزش

به دلیل بتنی بودن جان تیرچه کرومیت، امکان ایجاد لرزش مناسب در جان تیرچه وجود ندارد و باعث ناکارآمد بودن بتن جان می شود. به دلیل حذف بتن جان در تیرچه نیازیت، سازه مقاومت بیشتری در برابر زلزله خواهد داشت و بار مرده سقف کمتر می گردد.

---

جمع ­بندی

تیرچه نیازیت، نوعی مصالح ساختمانی خرپایی است که برای تحمل فشارهای وارد شده بر سقف مورد استفاده قرار می­ گیرد. این محصول از ۳ بخش اصلی بال فوقانی، بال تحتانی و جان تشکیل می ­شود.

برای ساخت بخش­ های مختلف این نوع تیرچه فلزی از مصالحی همچون پروفیل و میلگردهای فولادی استفاده می شود. این محصول از نقطه نظر اقتصادی، فنی، بتن مورد نیاز و برخی موارد دیگر با تیرچه ­های کرومیت تفاوت دارد و باعث برتری این تیرچه نسبت به تیرچه کرومیت می شود.

سوالات متداول