آرماتوربندی به معنی استفاده و جایگذاری آرماتورها در بتن است و یکی از اصلی ترین و حساس ترین مراحل اجرای سازه های بتنی می باشد. در واقع در اسکلت بتنی به دلیل مقاومت پایین بتن در برابر نیروهای برشی و کششی، اکثر اِلمان ها به صورت بتن مسلح یا بتن آرمه (بتن مسلح شده با آرماتور) استفاده می شوند. بنابراین قبل از بتن ریزی و قالب بندی باید مسلح کردن بتن یا همان آرماتوربندی به صورت دقیق و کاملا اصولی انجام شود. در این مقاله الزامات قبل از آرماتوربندی و همچنین مراحل آرماتوربندی اعضای مختلف ساختمان مانند آرماتوربندی فونداسیون، آرماتوربندی ستون، آرماتوربندی دیوار و آرماتوربندی سقف و تیر را بررسی می کنیم. با آهن ملل همراه باشید.
نسخه صوتی مقاله نحوه اجرای آرماتوربندی ساختمان
نکات لازم قبل از شروع آرماتوربندی ساختمان
قبل از آنکه آرماتوربندی قسمت های مختلف ساختمان را بررسی و مراحل اجرای هر کدام را توضیح دهیم لازم است با الزامات اولیه و نکات قبل از شروع آرماتوربندی آشنا شویم. در ادامه نکات و الزامات اولیه را بیان می کنیم:
۱- تهیه دفترچه کارگاه
طبق مقرارت ملی ساختمان مبحث نهم، اجراى ساختمان هاى بتنی باید تحت نظر مهندسان صاحب صلاحیت انجام گیرد. توصیه مى شود که تا حد امکان نظارت توسط مهندس محاسب یا افراد صاحب صلاحیت که نمایندگى او را دارند انجام پذیرد. از این رو همواره باید دفترچه اى به نام «دفترچه کارگاه»، در کارگاه موجود باشد و در آن، موارد زیر براى تمامى بتن ها درج شوند:
- رده، کیفیت و نسبت هاى ترکیب مصالح بتن
- تاریخ قالب بندى، آرماتورگذارى، بتن ریزى و قالب بردارى
- ساعت ساخت و ریختن بتن
- شرایط جوى از قبیل دما و بارندگى
- نتایج آزمایش هایى انجام شده روى نمونه هاى مختلف
- هرگونه بار قابل توجه اعمال شده بر کف هاى تمام شده، دیوارها و سایر اعضا درحین ساخت
- نام، سمت و امضاى عوامل اجرایى فنى حاضر در محل کار
- پیشرفت کلى کار
نکته: پرونده گزارش هاى روزانه حاوى اطلاعات یاد شده مى تواند جایگزین دفترچه کارگاه شود.
۲- الزامات جایگذاری و بستن آرماتورها
همچنین در مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان، ۵ نکته زیر به عنوان الزامات جایگذاری و بستن آرماتورها بیان شده است:
۱- آرماتورها باید قبل از بتن ریزی مطابق نقشه های اجرایی در جای خود قرار گیرند و طوری بسته شوند که از جابه‌جایی آن ها خارج از محدوده رواداری ها جلوگیری شود.
(رواداری یا تلورانس به معنی تفاوت مجاز و حدود قابل تحمل است. مقدار مجاز رواداری در سازه های ساختمانی توسط مراجع رسمی به پیمانکاران ابلاغ می شود.)
۲- در مواردی که دستگاه نظارت محدوده رواداری ها را مشخص نکرده باشد، میلگردها را باید با مراعات روادارهای جدول زیر جایگذاری کرد:
|
رواداری های انحراف میلگردها |
|
| الف) حداکثر انحراف ضخامت پوشش بتن محافظ میلگردها | ۸+- میلی متر |
| ب) انحراف موقعیت میلگردها با توجه به اندازه ارتفاع مقطع اعضای میله ای خمشی، ضخامت دیوارها یا کوچکترین بعد ستون ها: | |
| – تا ۲۰۰ میلی متر | ۸+- میلی متر |
| – بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ میلی متر | ۱۲+- میلی متر |
| ۶۰۰ میلی متر یا بیشتر | ۲۰+- میلی متر |
| پ) انحراف فاصله جانبی بین میلگردها | ۳۰+- میلی متر |
| – در انتهای ناپیوسته قطعات | ۲۰+- میلی متر |
| – در سایر موارد | ۵۰+- میلی متر |
۳- مقدار حداکثر رواداری در قسمت الف جدول، برای ضخامت پوشش بتن محافظ میلگردها تا جایی است که ضخامت مذکور از ۳/۲ (دو سوم) مقدار تعیین شده کمتر نشود. در نقشه های اجرایی باید ضخامت پوشش بتن برای تمامی میلگردها از جمله خاموت ها مشخص شود.
4- برای به هم بستن میلگردها و عناصر غیرسازه ای به آن ها، باید از مفتول ها یا اتصال دهنده ها و گیره های فولادی استفاده کرد. باید توجه داشت که انتهای برجسته سیم ها، اتصال دهنده ها و گیره ها در قشر بتن محافظ (پوشش) واقع نشود، مگر آن که سطح بتن به خوبی در برابر عوامل مهاجم محیطی محافظت شود.
۵- استفاده از جوشکاری با قوس الکتریکی برای به هم بستن میلگردهای متقاطع فقط با رعایت ضوابط مذکور در مبحث دهم مقررات ملّی ساختمان و با تایید دستگاه نظارت مجاز می باشد. در این صورت جوشکاری میلگرد نباید باعث کاهش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.
جوشکاری با قوس الکتریکی، یکی از انواع وصله جوشی میلگرد می باشد که در آن دو میلگرد را به وسیله اتصال جوشی ذوبی با الکترود، به هم متصل می شوند. نوع دوم وصله جوشی، جوش الکتریکی تماسی است که آن نیز فقط در شرایط کارخانه ای و برای میلگردهای خاصی مجاز است. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با وصله جوشی و انواع وصله میلگردها مقاله زیر را مطالعه فرمایید.
# حتما بخوانید
۳- نقشه ها و جزئیات لازم برای اجرای میلگردها
نقشه های اجرایی و کارگاهی آرماتوربندی نیز باید شامل موارد زیر باشد:
- قطر، تعداد و طول میلگردهای طولی
- قطر میلگردهای عرضی و فاصله بین آن ها
- جزئیات و شعاع خم میلگردها، محل خم، و طول مستقیم پس از خم
- جزئیات قلاب ها
- جزئیات، نوع، طول و محل وصله ها
- ضخامت پوشش بتن روی میلگردها
- قطر بزرگترین سنگدانه قابل مصرف در بتن
- جدول میلگردها، شامل جزئیات قطعات میلگردها و وزن میلگرد مصرفی
- جزئیات و نحوه آرماتوربندی، شامل سیم های آرماتوربندی، قطعات مکانیکی و …
آرماتوربندی ساختمان چگونه انجام می شود؟
تا اینجا با الزامات و نکات قبل از اجرای آرماتوبندی آشنا شدیم، حال مراحل و چگونگی آرماتوربندی قسمت های مختلف ساختمان را بررسی می کنیم.
در واقع بعد از پی ریزی ساختمان و ریختن بتن، کار آرماتوربندی آغاز می شود. از آن جا که مهم ترین قسمت های پی بتنی؛ ستون ها، تیرها، سقف ها و دال ها هستند، آرماتوربندی صحیح و دقیق این نواحی نیز اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل پس از آماده شدن فضای داخلی فونداسیون، عملیات آرماتوربندی ۴ ناحیه زیر با دقت و نظارت دقیق آغاز می شود:
- آرماتوربندی ستون
- آرماتوربندی دیوار
- آرماتوربندی سقف و تیر
- آرماتوربندی فونداسیون
در ادامه به مراحل آرماتوربندی هر یک از این اعضا می پردازیم.
۱- مراحل اجرای آرماتوربندی ستون
مرحله اول: برای آرماتوربندی ستون ابتدا آرماتورهای طولی را در اندازه مناسب برش داده و خم می کنیم و در محل خود قرار می دهیم. طول آرماتورهای مورد نیاز ستون نیز با توجه به سه پارامتر زیر تعیین می شوند:
- ارتفاع ستون
- ضخامت تیر یا دال
- طول مهار (این مورد از روی نقشه های سازه تعیین می شود)
مرحله دوم: بعد از آماده شدن آرماتورهای طولی، در مرحله بعدی آن ها را به آرماتورهای انتظار فونداسیون وصله می کنیم. انواع وصله های مورد استفاده شامل موارد زیر می شود:
- وصله پوششی (اورلپ)
- وصله جوششی (فورجینگ)
- وصله مکانیکی (کوپلینگ)
- وصله اتکایی
آرماتور یا میلگرد انتظار چیست؟
مرحله سوم: در این مرحله انواع آرماتورهای عرضی جایگذاری می شوند. از آرماتورهای عرضی مورد استفاده در ستون، خاموت ها و تنگ ها هستند که پس از نصب آرماتورهای طولی در جای خود قرار داده می شوند. جهت سهولت کار می توانید ابتدا دسته تنگ‌ها را دور آرماتورهای انتظار قرار داده و پس از اجرای آرماتورهای طولی ستون، تنگ ها در فواصل تعیین شده قرار دهید.
نکته: به آرماتورهای عرضی که در تیرها و به منظور تحمل برش و پیچش استفاده می شود خاموت می گویند. در ستون ها نیز از اصطلاح خاموت استفاده می شود، اما طبق آئین نامه ملی ایران، در اعضای فشاری مانند ستون ها باید از اصطلاح تنگ استفاده شود. تنگ ها باعث افزایش مقاومت و شکل پذیری اعضا می شوند. آشنایی با انواع خاموت و تفاوت آن با تنگ را در مقاله «انواع خاموت و کاربرد آن در سازه» بخوانید.
نکات مهم در آرماتور بندی ستون
- در صورت کاهش مقطع ستون، آرماتورهای طولی را باید با شیب ۱ به ۶ خم کرد. (شیب یک به شش یعنی در صورتی که میلگرد ۶ سانتیمتر ارتفاع داشته باشد، می توان آن را یک سانتیمتر به داخل خم کرد.)
- در صورتی که مقطع ستون بیش از ۷.۵ سانتیمتر کوچک شود، خم کردن آرماتورها مجاز نیست و باید قبل از بتن ریزی از آرماتورهای انتظار نیز استفاده شود.
- در تراز نهایی باید آرماتورهای طولی ستون های میانی با خم ۹۰ درجه به سمت داخل ستون مهار شوند.
- در صورتی که در ترازهای بالاتر، تعداد آرماتورهای ستون ها کاهش یابد، باید آرماتور به اندازه طول مهاری در تراز فوقانی ادامه یافته و از قطع آن در چشمه اتصال اجتناب شود.
- اجرای تنگ ستون در محل ضخامت سقف به دلیل بحرانی بودن نیروها در این ناحیه الزامی است. معمولا تنگ در این قسمت به دلیل سختی در دسترسی یا بی دقتی پیمانکار اجرا نمی شود که اثرات مخربی در زمان بروز زلزله خواهد داشت.
- میلگرد رامکای ستون ها را نباید به میلگردهای طولی جوش داد، زیرا این کار باعث لاغر شدن سطح مقطع آرماتور و ترد شدن آن می شود.
- میلگرد رامکا باید با استفاده از سیم آرماتوربندی به آرماتورهای طولی بسته شود.
از میلگرد رامکا چه میدانید؟
نکات اجرای آرماتوربندی ستون (طبق آئین نامه)
طبق آئین نامه ملی ایران مبحث نهم، محدودیت های آرماتورها در قطعات فشاری (ستون ها) باید به صورت زیر باشد:
۱- در قطعات فشاری سطح مقطع آرماتور طولی نباید کمتر از ۰۱/۰ و بیشتر از ۰۶/۰ سطح مقطع کل باشد. محدودیت مقدار حداکثر باید در محل وصله های پوششی میلگردها نیز رعایت شود. درصورت استفاده از فولاد S400 در آرماتورهای طولی، مقدار حداکثر در خارج از محل وصله ها به ۰۴۵/۰ سطح مقطع کل محدود می گردد.
۲- حداقل تعداد میلگردهای طولی در قطعات فشاری به شرح زیر است:
- میلگردهای داخل تنگ های مدور یا مستطیلی: ۴ عدد
- میلگردهای داخل تنگ های مثلثی: ۳ عدد
- میلگردهای داخل دورپیچ*: ۶ عدد
(*دورپیچ که به آن تنگ مارپیچ هم می گویند دورگیری خوبی در ارتفاع ستون به وجود می آورد و باعث افزایش انعطاف پذیری و شکل پذیری می شود)
نکته: میلگردهای با قطر بزرگتر از ۳۶ میلیمتر را می توان به میلگردهای با قطر کوچکتر از ۳۶ میلیمتر اتصال داد.
۲- مراحل اجرای آرماتوربندی دیوار بتنی
از آنجا که اجرای دیوار بتنی شبیه به ستون بتنی است، به همین دلیل آرماتوربندی دیوار و ستون به صورت همزمان اجرا می شود. برای اجرای آرماتوربندی دیوار بتنی مراحل زیر انجام می شود:
مرحله اول: قبل از بتن ریزی، آرماتورهای انتظار به وسیله یک یا دو عدد آرماتور افقی به یکدیگر بسته می شوند. این کار جهت جلوگیری از جابه جایی آرماتورها انجام می شود. جهت تنظیم ابعاد دیوار، از میلگرد رامکا و برای ایجاد کاور بتن از اسپیسرها* استفاده می شود.
(*اسپیسر در لغت به معنی فاصله گذار است و می تواند از جنس بتن، پلاستیک یا چوب باشد. منظور از اسپیسر در ساختمان سازی، قطعه ای است که در بتن دفن می شود و به دلیل ایجاد فاصله بین بتن و میلگرد باعث ایجاد کاور مناسب برای بتن و جلوگیری از خوردگی میلگردها می شود.)
مرحله دوم: در مرحله بعد و پس از بتن ریزی فونداسیون، آرماتورهای طولی به فونداسیون وصله می شوند. سپس آرماتورهای افقی دیوارها را برش زده، در دو انتها خم ۹۰ درجه خورده و روی آرماتورهای طولی نصب می شوند. میلگردهای سقف نیز باید با خم ۹۰ درجه در دیوار مهار شوند. در صورت کوتاه بودن آن ها باید از آرماتورهای تقویتی استفاده شود.
مرحله سوم: در مرحله آخر نیز آرماتور بندی افقی و بستن آرماتورهای سنجاقی مورد نیاز مطابق نقشه های اجرایی انجام می شود.
محدودیت آرماتورها در دیوارها (طبق آئین نامه)
نکات اجرای آرماتوربندی دیوار بتنی با توجه به آئین نامه ملی ایران به صورت زیر باید در نظر گرفته شود.
- حداقل نسبت مساحت مقطع آرماتور قائم به مساحت کل مقطع برای میلگردهای مختلف به شرح زیر است:
- برای میلگردهای رده ۴۰۰ S و بالاتر، با قطر ۱۶ میلی متر و یا کمتر: ۰/۰۰۱۲
- برای سایر میلگردهای آجدار: ۰/۰۰۱۵
- حداقل نسبت مـساحت مـقـطع آرماتور افقی به مساحت کل مقطع برای آرماتورهای مختلف نیز یه شرح زیر است:
- برای میلگردهای رده S400 و بالاتر، با قطر ۱۶ میلی متر یا کمتر: ۰/۰۰۲۰
- برای سایر میلگردهای آجدار۰/۰۰۲۵
نسبت مساحت آرماتور قائم و آرماتور افقی به مساحت کل مقطع نباید بیشتر از ۰.۰۴ اختیار شود. مـحـدودیـت مقـدار حداکثر باید در محل وصله های میلگردها نیز رعایت شود.
همانطور که مشاهده می کنید برای آرماتوربندی ساختمان یکی از ملزومات اصلی، استفاده از آرماتور و میلگرد مناسب و با کیفیت است. از آنجایی که کیفیت و قیمت رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند، در نتیجه قیمت میلگرد و آرماتور و همچنین توجه به نوسانات قیمت از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین دلیل توصیه می کنیم قبل از خرید میلگرد حتما نسبت به قیمت روز و نوسانات آن مطلع شده و با آگاهی کامل اقدام به خرید نمایید. برای مشاهده آخرین قیمت میلگرد می توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید. در لینک زیر قیمت میلگرد به صورت روزانه آپدیت می گردد.
۳- مراحل اجرای آرماتور بندی سقف و تیر بتنی
بعد از قرار دادن خاموت ها در فواصل معین در ستون و بستن آن ها، نوبت به آرماتوربندی سقف بتنی می رسد. در این مرحله و در سقف تیرچه و بلوک، قالب بندی پیرامون تیرها و نصب تیرچه ها انجام می شود، اما در دیگر دال‌های بتنی مانند سقف پیش تنیده، سقف وافل، سقف یوبوت، سقف کوبیاکس و … به دلیل نبود تیرچه های پیش ساخته، معمولا آرماتورها به شکل دو شبکه مش فوقانی و تحتانی در سقف اجرا می شوند.
همانطور که گفتیم آرماتوربندی تیر و سقف به صورت همزمان انجام می شود و مراحل آن به شرح زیر است:
مرحله اول: ابتدا لازم است انواع آرماتورهای مورد استفاده در تیر و سقف مانند آرماتورهای طولی، آرماتورهای عرضی، آرماتور اتکا، ممان منفی، رامکا، حرارتی و دال راه پله مهیا شوند. در ادامه آرماتورهای طولی و عرضی (خاموت‌ها) و همچنین آرماتورهای دال پله برش زده، خم داده شده و در محل خود به صورت زیر قرار می‌گیرند.
مرحله دوم: برای اجرای آرماتورهای تیر، ابتدا خاموت ها را در آرماتورهای طولی ستون قرار می دهیم، سپس به وسیله سیم مفتول آرماتورهای طولی را به میلگردهای انتظار ستون می بندیم. این کار همان آرماتوربندی تیر یا ستون نام دارد. اگر طول آرماتورهای طولی زیاد باشد، برای جلوگیری از شکم دادن (خم شدن) آن ها از چوب های چهارتراش زیر آرماتورهای طولی استفاده می کنیم.
نکته: برای راحت تر شدن آرماتوربندی سقف و تیرها، آرماتورهای تیر باید در فاصله مناسبی از کف قالب قرار گیرند تا شخصی که آرماتوربندی را انجام می دهد، به راحتی بتواند خاموت ها را به آرماتورهای طولی ببندد. این کار همچنین از روغنی شدن آرماتورهای تیر جلوگیری می کند، زیرا قالب کف تیر از قبل روغن کاری می شود و اگر آرماتورها با فاصله مناسب از کف قرار نگرفته و روغنی شوند اتصال بین آرماتور و بتن از بین می رود و باعث ضعف عملکرد المان بتنی می‌شود. در صورت روغنی شدن آرماتورها، باید به وسیله یک پارچه و بنزین یا دستگاه انژکتورشورِ* خودرو آن ها را پاک کنیم.
(*انژکتورشور نام دستگاهی است که برای شستشو و سرویس انژکتور خودرو استفاده می‌شود.)
مرحله سوم: در این مرحله دسته خاموت هایی که در مرحله قبل در آرماتورهای طولی ستون قرار داده بودیم، در فواصل معین جایگذاری می کنیم. سپس آن ها را طبق نقشه و به وسیله سیم آرماتور بندی در جای تعیین شده به آرماتورهای طولی می بندیم. خاموت ها باید به گونه ای بسته شوند که همه آرماتورهای طولی را کاملا محصور کنند و بین خاموت‌ها و آرماتورهای طولی هیچ فاصله ای وجود نداشته باشد. از آنجا که نیروهای برشی در ناحیه بحرانی بسیار بیشتر از دیگر نقاط تیر است و وظیفه خاموت نیز تحمل برش می باشد، بنابراین معمولا فاصله خاموت ها را در ناحیه بحرانی کمتر از نواحی دیگر در نظر می گیرند و آن ها را نزدیک به هم اجرا می کنند. (ناحیه بحرانی تیر: هر تیر دارای دو ناحیه بحرانی ست. در تیرها نقاط ابتدایی و انتهایی جز نقاط بحرانی تیر به شمار می آید.)
نکته مهم در آرماتوربندی خاموت‌ها، جهت قلاب‌ها است. خاموت ها می توانند عمود بر میلگردهای طولی و یا به صورت زاویه دار بسته شوند، اما بهترین حالت این است که قلاب‌های خاموت به صورت یک در میان و در جهت راست و چپ تیر اجرا شوند. از آن جایی که قلاب ها در فشار کار می‌کنند، بهتر است جهت قلاب ها در وسط دهانه تیر به سمت بالا و در قسمت تکیه گاه به سمت پایین باشد.
مرحله چهارم: بعد از اجرای آرماتورهای طولی و عرضی ستون، نوبت به جایگذاری اسپیسر و مهار آرماتورهای طولی می رسد.
در این مرحله ابتدا کف کار به تعداد کافی اسپیسر قرار داده می شود. برای این منظور می توان از هر دو اسپیسر بتنی یا پلاستیکی استفاده کرد. در اسپیسر بتنی سیم مفتول وجود دارد و به خوبی به آرماتورها بسته می‌شود و در اثر بتن ریزی حرکت نمی‌کنند. اسپیسرهای پلاستیکی نیز به راحتی به آرماتورها چفت شده و حرکت نمی کند. بعضی از افراد از اجسام دیگری به عنوان اسپیسر استفاده می کنند مانند سنگ، چوب، موزائیک، آجر و … که مجاز نمی باشد و باید برای کارکرد بهتر و جلوگیری از خراب شدن اسپیسر حتما باید از نوع مجاز استفاده شود. حداقل تعداد اسپیسر مورد نیازبرای المان‌های مختلف باید به صورت زیر باشد:
- تعداد اسپیسر در هر یک متر طول تیر: حداقل ۳ عدد
- تعداد اسپیسر در هر یک متر طول ستون: ۱۶عدد
- تعداد اسپیسر در هر یک متر مربع کف: ۴ عدد
مرحله پنجم: در مرحله آخر نیز لازم است آرماتورهای طولی امتداد داده شده و در داخل ستون مهار شوند. به این کار مهار آرماتور طولی در بتن گفته می شود. طبق مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان مهار و وصله آرماتور به صورت زیر تعریف می شود:
در تمامی قطعات بتن آرمه نیروهای کششی یا فشاری موجود در میلگردها در هر مقـطع باید به وسیله مهار میلگردها در دو سمت آن مقطع به بتن منتقل گردد. مهار میلگردها در بتن به یکی از سه روش که در زیر بیان شده است و یا با ترکیبی از آن ها امکان پذیر است.
- پیوستگی موجود بین بتن و آرماتور در سطح جانبی آرماتور
- ایجاد قلاب استاندارد در انتهای میلگرد
- به کارگیری وسایل مکانیکی در طول میلگرد
آرماتور بندی سقف تیرچه بلوک
همان طور که گفتیم اگر سقف از نوع تیرچه و بلوک باشد بعد از آرماتوربندی تیر نوبت به جایگذاری تیرچه ها و یونولیت ها می رسد. همچنین در این مرحله برای دهانه هایی که بلندتر از ۴ متر باشند اجرای کلاف میانی در جهت عمود بر تیرچه ها نیز الزامی است. در مرحله بعدی میلگردهای ممان منفی و میلگردهای حرارتی قرار داده می شوند و در آخر به اندازه پنج سانتی متر روی یونولیت‌ها بتن ریزی می‌شود.
آرماتورهای حرارتی جهت کنترل ترک‌های ناشی از تنش‌های حرارتی و جمع شدگی بتن به قطر ۸ میلیمتر و فواصل حدود ۲۰ سانتیمتر در دو جهت عمود بر هم روی سقف پهن می‌شوند. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با کاربرد میلگرد حرارتی مقاله زیر را مطالعه نمایید.
# حتما بخوانید
پیشنهاد کارشناس آهن ملل: مطالعه مقاله معرفی میلگرد حرارتی؛ از نکات اجرا تا نحوه محاسبه میلگرد حرارتی
معرفی میلگرد حرارتینکات اجرای آرماتوربندی سقف بتنی
- تمامی آرماتورها باید به وسیله قیچی های مخصوص بریده شده و به وسیله سیم آرماتور بندی بسته شوند.
- برای افزایش مقاومت برشی تیرچه ها می توان از آرماتور برشی و یا زیاد کردن عرض تیرچه ها استفاده کرد.
- بهتر است جهت قلاب، خاموت ها نامنظم اجرا شود. (زیرا جهت نیروی های وارده توسط عواملی مانند زلزله غیرقابل پیش بینی بوده و از این رو بهتر است خاموت ها نیز در یک راستای ثابت اجرا نشوند)
- قرارگیری آرماتور ستون خارج از ستون مجاز نمی باشد و باید حتما داخل ستون قرار داده شوند.
- هیچ فاصله ای در نواحی چشمه اتصال مجاز نمی باشد.
- فاصله خاموت ها از تکیه گاه و از یکدیگر باید به درستی اجرا شود. به عنوان مثال فاصله خاموت ها از یکدیگر باید حداکثر اندازه ۲۰۰ میلی متر باشد و دستگاه نظارت موظف است که در صورت عدم رعایت از سوی پیمانکار از اجرای بتن ریزی جلوگیری نماید.
- فاصله بین آرماتورها و سطح قالب بندی ها باید حداقل ۲/۵ سانتی متر باشد. این فاصله باعث می شود که پوشش بتنی روی میلگردها از ضخامت مناسبی برخوردار شده و از ایجاد زنگ زدگی در آرماتور بندی سقف جلوگیری شود.
۴- مراحل اجرای آرماتور بندی فونداسیون
تمام مقاومتی که پی ساختمان ها لازم دارند توسط آرماتوربندی فونداسیون تأمین می شود. آرماتوربندی فونداسیون به طور کل از سه مرحله تشکیل شده است:
مرحله اول: پس از تعیین محل قرارگیری ستون ها، آرماتوربندی فونداسیون شروع می شود. در ابتدا آرماتورها به صورت شبکه تحتانی در کف فونداسیون قرار داده می شوند. در این مرحله با استفاده از اسپیسر بین شبکه مش و بتن فاصله ایجاد می کنند.
مرحله دوم: سیستم آرماتوربندی در فونداسیون با توجه به بار و عمق فونداسیون می تواند به صورت مش تحتانی یا ترکیبی از مش تحتانی و فوقانی اجرا شود. مش فوقانی فونداسیون در مرحله آخر اجرا می شود.
مرحله سوم: برای ایجاد فاصله مناسب بین مش فوقانی و تحتانی از آرماتور خرک استفاده می شود. همچنین برای ایجاد اتصال بیشتر و انتقال مناسب نیرو بین فولاد و بتن، آرماتورهای شبکه با خم ۹۰ درجه و به طول معین شکل داده می شوند.
نحوه آرماتوربندی فونداسیون با کامل ترین جزئیات و برای انواع فونداسیون منفرد، نواری و گسترده را در مقاله زیر آموزش داده ایم.
# حتما بخوانید
نکات مهم آرماتوربندی فونداسیون
- آئین نامه: در شالوده ها قطر میلگردها نباید کمتر از ۱۰ میلیمتر و فاصله محور تا محور آن ها از یکدیگر، نباید کمتر از ۱۰۰ میلیمتر و بیشتر از ۳۵۰ میلیمتر در نظر گرفته شود.
- آرماتورهای طولی به صورت افقی در دو ردیف تحتانی و فوقانی فونداسیون به صورت راستا (به شکل یک شاخه صاف، با دو انتهای خم شده) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- جهت افزایش مقاومت در برابر برش و پیچش می توان از آماتورهای عرضی به صورت بسته (مشابه خاموت) نیز استفاده کرد.
- به هیچ عنوان به منظور استفاده کمتر از اسپیسر، اقدام به قرار دادن میلگرد خرک بر روی بتن نکنید، زیرا این امر باعث نفوذ رطوبت به آرماتورهای اصلی در فونداسیون شده و منجر به زنگ زدگی و خوردگی آن ها می شود.
- جهت افزایش مقاومت در برابر برش و پیچش گاهی نیاز است که آرماتورهای عرضی به صورت بسته مشابه خاموت اجرا شوند.
- هرگز نباید جهت استفاده از اسپیسر کمتر، خرک را رو بتن مگر قرار داد. این امر باعث نفوذ رطوبت به آرماتورهای اصلی فونداسیون و زنگ زدگی آن ها می شود.
- در اجرای آرماتوربندی فونداسیون: در اسکلت های بتنی، از آرماتورهای انتظار در ستون ها و دیوارهای برشی و در اسکلت های فلزی، از آرماتورهای انتظار در صفحه ستون (صفحه ستون یا بیس پلیت: محل اتصال ستون فلزی به فونداسیون) استفاده می شود.
- تعیین محل دقیق آرماتورهای انتظار از مهم ترین مراحل آرماتوربندی فونداسیون است.
نکات نهایی آرماتوربندی ساختمان
- خاموت ها باید به وسیله‌ی سیم آماتوربندی به آماتورهای طولی بسته شود. در واقع خاموت ها به وسیله سیم آماتور بندی به تمام آرماتورهای طولی مهار می شوند.
- آرماتورها نباید به وسیله حرارت یا “دستگاه هوابرش” بریده شوند و باید توسط قیچی مخصوص برش بخورند، زیرا استفاده از دستگاه هوابرش باعث می شود چند سانتی متر بریده شده با حرارت، غیر قابل استفاده باشد.
- از خم کردن آماتور در دمای پایین تر از ۵ درجه سانتیگراد خودداری کنید. همچنین خم کردن مجدد تمام آرماتورها باید به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی انجام شود.
- آرماتوربندی قسمت های مختلف ساختمان از جمله آرماتوربندی فونداسیون باید توسط مهندس ناظر تأیید شود.
- فاصله بین آرماتورها و سطح قالب بندی باید دارای ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر پیوستگی بین بتن و آرماتور ایجاد می کند، از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورها محافظت می‌کند.
پوشش بتنی روی میلگردها
پوشش بتنی روی میلگردها یعنی حداقل فاصله بین رویه میلگردها (میلگردهای طولی یا عرضی) تا نزدیکترین سطح آزاد بتن. به دلیل اهمیت پوشش بتنی در حفط و نگهداری آرماتورها و نهایتا عمر مفید سازه بتنی، باید در اجرای آن نهایت دقت به کار گرفته شود. طبق مقررات ملی ساختمان مبحث نهم پوشش بتنی روی میلگردها باید طبق نکات زیر اعمال شود:
- مراعات ضخامت پوشش بتنی در مورد انتهای میلگردهای مستقیم در کف ها و سقف هایی که در معرض شرایط جوی یا تعریق نباشند، الزامی نیست.
- ضخامت پوشش بتنی میلگردها متناسب با شرایط محیطی و نوع قطعه مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول زیر و موارد الف و ب کمتر باشد:
- الف- قطر میلگردها (نباید از قطر آرماتورهای مصرفی کمتر اختیار شود.)
- ب- چهار سوم بزرگترین اندازه اسمی سنگدانهها (نباید از حداکثر قطر شن مصرفی (برای شن تا قطر ۳۲ میلیمتر) کمتر اختیار شود.)
- در صورتی که بتن در جوار دیواره خاکی مقاوم ریخته شود و به طور دائم با آن در تماس باشد، ضخامت پوشش نباید کمتر از ۷۵ میلیمتر اختیار گردد.
- در صورتی که بتن دارای سطح فرورفته و برجسته (نقشدار یا دارای شکستگی) باشد، ضخامت پوشش باید در عمق فرورفتگی ها اندازه گیری شود.
- میلگردها و تمامی قطعات و صفحه های فولادی پیش بینی شده برای توسعه آتی ساختمان باید به نحوی مناسب در مقابل خوردگی محافظت شوند.
|
مقادیر حداقل ضخامت پوشش بتن روی میلگردها (میلی متر) در شرایط محیطی مندرج در آئین نامه ملی ایران مبحث نهم |
||||
| نوع قطعه |
نوع شرایط محیطی |
|||
| متوسط | شدید | خیلی شدید | فوق العاده شدید | |
| تیرها و ستون ها | ۴۵ | ۵۰ | ۷۵ | ۷۵ |
| دال ها و تیرچه ها | ۳۰ | ۳۰ | ۶۰ | ۶۰ |
| دیوارها و پوسته ها | ۲۵ | ۳۰ | ۵۵ | ۵۵ |
| شالوده ها | ۵۰ | ۶۰ | ۹۰ | ۹۰ |
- در صورتی که حفاظت های سطحی اعمال شود، مقادیر پوشش بتنی را می توان تا ۲۰ میلیمتر کاهش داد.
- اگر رده بتن به اندازه ۵ مگاپاسکال بالاتر از حداقل رده باشد، می توان ۵ میلیمتر از مقدار پوشش کاهش داد، مشروط بر اینکه اندازه پوشش میلگرد از ۲۵ میلیمتر در محیط متوسط، ۳۵ میلیمتر در محیط شدید و ۵۰ میلیمتر در محیط فوق العاده شدید کمتر نشود.
- برای میلگرد با قطر بیش از ۳۶ میلیمتر، مقادیر پوشش باید ۱۰ میلیمتر اضافه شود.
- در صورت مصرف حباب زا، می توان حداقل رده بتن را ۵ مگاپاسکال کاهش داد.
سخن آخر
آرماتوبندی یا آرماتورگذاری از حساس ترین مراحل ساخت سازه های بتنی است به همین دلیل در اجرای آن باید نهایت دقت و حوصله به خرج داده شود. دلیل استفاده و اهمیت آرماتوربندی ماهیت شکننده بتن در برابر نیروهای کششی است. برای رفع این مشکل با مسلح کردن بتن توسط آرماتورها، همه نیروهای کششی در ساختمان به وسیله آن ها تحمل می شود. آرماتوربندی باعث می شود تا بتن استحکام کششی بیشتری داشته باشد و در نتیجه مقاومت آن در برابر تنش های محیطی بالا رود.
سوالات متداول
آرماتوربندی چیست؟
آرماتوربندی به معنی استفاده و جایگذاری آرماتورها در بتن است و قبل از بتن ریزی و قالب بندی اجرا می شود.
آرماتوربندی ساختمان چگونه انجام می شود؟
از آن جا که مهم ترین قسمت های پی بتنی؛ ستون ها، تیرها، سقف ها و دال ها هستند، آرماتوربندی صحیح و دقیق این نواحی نیز اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل پس از آماده شدن فضای داخلی فونداسیون، عملیات آرماتوربندی این ۴ ناحیه با دقت و نظارت دقیق آغاز می شود.
مراحل آرماتوربندی سازه بتنی چگونه است؟
در اجرای آرماتوربندی ساختمان، ابتدا آرماتوربندی فونداسیون انجام می شود، سپس آرماتوربندی دیوار و ستون همزمان اجرا شده و در نهایت آرماتوربندی سقف اجرا می شود.
بسیار عالی بود تشکر
سپاس .