وال پست که با نام وادار نیز شناخته می‌شود، یکی از مقاطع مهم در صنعت ساختمان‌سازی به حساب می‌آید. وال پست می‌تواند مقاومت سازه را در برابر عواملی مانند زلزله بالا ببرد. به همین دلیل نیز استفاده از آن اهمیت زیادی دارد. با توجه به موقعیت مکانی کشور ایران و قرارگیری آن روی گسل‌ها، احتمال بروز زلزله زیاد است. به همین دلیل، تولیدکنندگان مصالح ساختمانی و متخصصین این حوزه، همواره خواهان مقاطع و تجهیزاتی هستند که با استفاده از آنها بتوان مقاومت سازه را تا حد زیادی افزایش داد. وادارها می‌توانند مقاومت سازه را در برابر عوامل طبیعی، همچون بادهای شدید و زلزله افزایش دهد. برای آشنایی بیشتر با وال پست، انواع آن و روش اجرا و نکات مربوط به آن، با این مقاله از دانش نامه آهن ملل همراه باشید.
نسخه صوتی مقاله معرفی وال پست و روش اجرای آن
وال پست چیست؟
وادار یا وال پست، مقطعی فولادی است که برای ساخت آن از کلاف‌هایی به‌شکل افقی یا قائم استفاده می‌شود. وال پست، جهت افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای بیرونی (مانند بادهای شدید)، تیغه‌ها* و میانقابهای* سازه‌ای یا غیرسازه‌ای را به اسکلت ساختمان متصل می‌کند.
- *میانقاب‌ها که با نام سازه‌ای یا غیرسازه‌ای شناخته می‌شوند، نوعی دیواره هستند که نام‌گذاری آن ها با توجه به اتصال یا عدم اتصال دیواره به سازه انجام می‌شود.
- * به دیوارهایی که اجرای آن ها خارج از قاب سازه انجام می‌شود نیز تیغه می‌گویند. لازم به ذکر است این نام، نشان‌دهنده ضخامت دیوار نیست.
حال که می‌دانیم وظیفه وادار چیست، بهتر است کاربرد و دلیل استفاده از آن را به‌طور کامل بررسی کنیم.
وال پست چه استفاده و کاربردی دارد؟
مهم‌ترین کاربرد این مقاطع فولادی را می‌توان ساخت میانقابهای مختلف دانست که مقاومت سازه را در برابر زلزله افزایش می‌دهند. اما این مورد، تنها کاربرد وادار نیست؛ بلکه استفاده‌های دیگری نیز از آن می‌شود.
این مقطع برای نگهداری از در و پنجره، به عنوان عایق تاسیسات و نمای بیرونی نیز کاربرد دارد. با کمک وادار می‌توان نیروهای حاصل از زلزله را کمتر کرد تا احتمال ریختن مصالح کاهش یابد.
همچنین باید گفت وال پست دیوار و وال پست اطراف پنجره می‌تواند فشار ناشی از باد یا زلزله را در بخش‌های مختلف دیوار تقسیم کند تا آسیب‌های احتمالی کمتر شوند. البته بروز ترک در این شرایط، طبیعی است، اما وادار باعث جلوگیری از ریزش دیوار خواهد شد.
عواقب عدم استفاده از وال پست
عدم استفاده از وادار یا اجرای نادرست آن می‌تواند باعث کاهش مقاومت سازه شود. در نتیجه، ساختمان در مقابل عواملی مانند زلزله، بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود و کوچک‌ترین زلزله نیز می‌تواند سبب ترک‌خوردگی یا حتی سقوط دیوارها شود.
با توجه به این که وظیفه مهندس ناظر، اجرای درست وادار و استفاده از دیگر مقاطع افزایش‌دهنده مقاومت است، اگر از این محصولات به‌درستی استفاده نشود و هنگام زلزله، ریزش ساختمان و خسارت‌های مالی یا جانی اتفاق بیافتد، مهندس ناظر، یکی از مقصرین اصلی به‌شمار می‌آید.
انواع وال پست (وادار) و مقایسه آن ها
وادارها انواع مختلفی دارند و از جنبه های گوناگون، قابل دسته بندی هستند. در ادامه، انواع وال پست را بر اساس نحوه قرارگیری و مصالح تشکیل دهنده، تقسیم بندی کرده و توضیح می دهیم.
انواع وادار بر اساس نحوه قرارگیری
یکی از مهم‌ترین دسته‌بندی‌های وادار بر اساس نحوه قرارگیری آنها صورت می گیرد. این دسته بندی را می توان به صورت زیر توضیح داد:
وادار قائم: وادار قائم با نام وال پست دیوار نیز شناخته می شود. این مقطع، ظاهری شبیه به H دارد و به همین دلیل می‌تواند بلوک و آجرها را به صورت قائم و موازی با ستون در خود جای دهد. وال‌پست های قائم، انواع متنوعی دارند که از این بین می توان به نوع میانی برای اجرا در طول دیوار و مدل کناری اشاره کرد که در نزدیکی اعضای قائم اجرا می شود.
وادار افقی: این محصول می‌تواند دیوار را به خوبی از قاب جدا کند و استفاده از آن برای کاهش ارتفاع آزاد دیوارهای ۳.۵ متری است. از آنجایی که فاصله تیرک تا ستون نباید بیشتر از یک متر شود، از این وادار برای نگهداری تیرک‌ها نیز استفاده می‌کنند. ایجاد فاصله بیشتر، منجر به تغییر شکل تیرک در بخش مفصل خواهد شد.
وادار ترکیبی: گاهی ممکن است مهندس ناظر تشخیص دهد برای افزایش مقاومت باید از ۲ نوع وادار عمودی و افقی استفاده شود که به آن وادار ترکیبی می‌گویند. اگر وادار ترکیبی به‌درستی اجرا شود، می‌تواند یکپارچگی مطلوبی برای سازه به‌وجود بیاورد.
انواع وادار براساس مصالح تشکیل دهنده
متریال مورد استفاده برای تولید وادار متفاوت است. به همین دلیل، شناسایی انواع و کارایی آنها مهم است. وال پست ها از نظر مصالح ساخت به سه نوع فلزی، بتن آرمه و مش تقسیم می شوند. هرکدام از این سه نوع وال پست نیز خود انواع متنوعی دارند که در ادامه، تمامی آنها را بررسی می کنیم.
۱- وال پست فلزی
وادارهای فلزی، خود چند نوع متفاوت دارند و هر کدام با توجه به متریال مورد استفاده، مقاومت به‌خصوصی نیز به سازه می‌بخشد. در ادامه با این موارد آشنا می‌شویم.
وادار ساخته‌شده با تیرآهن IPE: این وادار به‌دلیل استفاده از تیرآهن IPE، وزن سبکی دارد و ظاهر آن شبیه حرف انگلیسی I است. وادار تولیدشده با این تیرآهن، بسیار پرکاربرد است و می‌تواند مقاومت سازه را تا حد زیادی افزایش دهد.
وادار ساخته‌شده با قوطی یا باکس فولادی: این نوع وادار را می‌توان با توجه به درخواست کارفرما در طول‌های مختلف و با مقطع باکس فولادی تولید کرد. همچنین ۲ روش نورد گرم و نورد سرد برای تولید باکس‌های فولادی آن کاربرد دارد. وادار باکس فولادی که با استفاده از اتصال جوشی یا پیچی اجرا می‌شود، تکیه‌گاه مناسبی برای مهار خارج از صفحه دیوارها است.
وادار ساخته‌شده با ناودانی: این وادار، نقش مهمی در افزایش مقاومت سازه دارد و از کاربردهای آن می توان به کنترل حرکت خارج از صفحه دیوار اشاره کرد. وال پست ناودانی را می‌توان به‌صورت منقطع و ممتد در سازه به‌کار برد. انتخاب این روش‌ها به هدف استفاده از آنها بستگی دارد. به طور مثال، وال پست منقطع برای سازه هایی استفاده می شود که ایمنی بالایی نیاز ندارند، اما وال پست ناودانی ممتد در ساختمان های با ایمنی بالا (مانند بیمارستان ها) استفاده می گردد.
وادار ساخته‌شده با نبشی: معمولا برای ساخت وال پست با نبشی، از نبشی سایز ۴ یا ۵ سانتی متر استفاده می شود. این وادار که به کنترل حرکت خارج از صفحه دیوار کمک می‌کند، از ۲ ورق با زاویه ۹۰ درجه ساخته می‌شود. همچنین برای اجرای وال پست با نبشی می‌توان از اتصال ۲ تا ۴ نبشی و وادار قائم استفاده کرد. این نوع وادار نیز در بسیاری از سازه‌ها کاربرد دارد.
هر کدام از وال پست های معرفی شده، ویژگی های خاص خود و قیمت متفاوتی دارند. قیمت وال پست فلزی از قیمت آهن و فولاد تاثیر می گیرد. قیمت تمامی مقاطع آهنی به کار رفته در ساخت وال پست (مانند ناودانی، قوطی، نبشی وال پست و …) را می توانید در صفحه زیر مشاهده کنید.
استعلام قیمت و خرید آهن آلات
آهن ملل؛ توزیع کننده انواع مقاطع فولادی به صورت آنلاین و حضوری
قیمت روز آهن آلات۲- وال پست بتن آرمه
وقتی از بتن برای مهار دیوارهای یک سازه استفاده کنند، وادار آن با نام بتن آرمه معرفی می‌شود. این روش پیاده‌سازی وادار را می‌توان یکی از پرهزینه‌ترین راهکارها دانست که برای سازه‌های خاص به‌کار می رود.
برای استفاده از این روش ساخت وادار، شرایط ساختمانی باید به‌طور کامل توسط مهندس ناظر بررسی شود. همچنین باید گفت وادار بتن آرمه پیچیدگی‌های زیادی دارد، اما در برخی ساختمان‌ها بهترین نتیجه را به‌همراه خواهد داشت.
۳- وادار ساخته‌شده از مش یا (وال مش)
وال مش، یک نوع وال پست جدید و مدرن است که با استفاده از توری مش فایبرگلاس و پلاستر گچی یا سیمانی روی دو سطح دیوار نصب می شود. از وال مش برای مهار و کنترل دیوارهای غیرسازه ای استفاده می شود. از مصالح استفاده شده برای این نوع وادار می توان به مش وادار دیوار، نبشی یا ناودانی، چسپ اپوکسی و پلاستر سیمانی یا گچی اشاره کرد.
مزایا و معایب استفاده از وال پست
مهم ترین مزیت وال پست ها افزایش ایمنی سازه است. این مزیت را می توان به صورت زیر معرفی کرد:
- افزایش عملکرد سازه با جلوگیری از آسیب به اعضای اصلی سازه
- افزایش پایداری قابل ها به دلیل افزایش ظرفیت استهلاک سازه
- کاهش خسارات جانبی و مالی ناشی از ریزش دیوار، هنگام اعمال بار جانبی به دیوارها
اگر وال پست ها به درستی اجرا شوند، معایب خاصی متوجه آن ها نخواهد بود. با این حال، برخی معایبشان از این قرار است:
- در وال پست با مقطع نبشی، وادار از دو طرف به کف و سقف جوش داده می شود؛ به همین دلیل در هوای گرم، امکان انبساط طولی نبشی وجود ندارد. این مسئله، منجر به کمانش نبشی و ترک خوردگی در نازک کاری خواهد شد.
- در صورت اجرای نادرست وال پست (برای مثال؛ استفاده از تنها یک میلگرد با خال جوش ضعیف)، این محصول نمی‌تواند ایمنی لازم را به سازه بدهد.
- اگر وال پست ها به طور نامنظم در پلان پخش شوند، فاصله بین مرکز جرم و مرکز سختی طبقات افزایش پیدا می کند. در نتیجه، ممان پیچشی ناشی از بار جانبی وارده بیشتر می گردد.
اجرای وال پست در اسکلت فلزی، بتنی و بلوک های سبک
طراحی وال پست و اجرای آن با روش‌های مختلف انجام می شود. این که شما بخواهید وادار را در اسکلت فلزی به کار ببرید یا از آن برای سازه بتنی استفاده کنید، بر روش اجرا تاثیر می‌گذارد. در ادامه، به شرح این روش‌ها و نکاتی می‌پردازیم که باید به آنها توجه کرد.
۱- نکات استفاده از وال پست در اسکلت فلزی
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای اجرای وادار، استفاده از آن در اسکلت فلزی است. برای اجرای وال پست اسکلت فلزی باید از همان ابتدا اتصال وال پست به ستون و تیر با جوشکاری انجام شود. کاربرد این وادار در ساختمان‌هایی است که برای ساخت آنها باید از اسکلت فلزی استفاده کرد.
برای این که وادار اسکلت فلزی به طور کامل و در بهترین حالت اجرا شود، باید به چند نکته اشاره کرد:
نبشی کشی صحیح به صورت افقی زمان اجرای وادار
عدم استفاده از میلگرد به جای نبشی برای کلاف‌های افقی
قراردادن نبشی‌ها به‌‌حالت پشت‌به‌پشت برای اینکه دیوار از یک سمت درون آن قرار گیرد.
۲- نکات استفاده از وال پست در اسکلت بتنی
نحوه اجرای وال پست در اسکلت بتنی با توجه به نوع وادار متفاوت است. به‌طور کلی می‌توان از هر دو نوع وادار فلزی و بتنی در سازه های اسکلت بتنی استفاده کرد. مهم‌ترین نکاتی که در این روش‌ها باید به آن ها توجه کرد، به شرح زیر است:
اجرای وال پست بتنی در اسکلت بتنی: در اجرای وال پست در ساختمان بتنی، ابتدا باید محل دقیق وال پست طبق نقشه مشخص شود. هنگام اجرای دیوار نیز باید فاصله نصب وال پست ها خالی گذاشته شود.
برای اجرا، ورق های اتصال روی تیرها و سقف نصب می شوند و بعد از ساخت دیوار، چهار میلگرد به ورق ها جوش داده می شود. در ادامه با استفاده از سیم آرماتوربندی، میلگردها را به بست های میان بلوک های دیوار می بندیم. در مرحله بعد، دو طرف دیوار قاب بسته می شود و داخل قاب ها بتن می ریزند. در نهایت، بعد از باز کردن قاب ها، وال پست بتنی با ضخامت منطبق با ضخامت دیوار خواهیم داشت.
اجرای وال پست فلزی در اسکلت بتنی: قبل از بتن‌ریزی باید بیس‌پلیت را در زیر و روی تیر بتنی اجرا کرد. اگر این کار انجام نشود، باید با اجرای وال پست با انکر بولت یا رول بولت، اتصال تیغه یا ستون را انجام داد. برای جلوگیری از ایجاد هرگونه مشکل، باید قبل از جوشکاری وادارها، اندازه‌گیری‌های دقیقی انجام داد. ریسمان‌کشی برای کنترل هم‌راستایی افقی وادارها لازم است.
۳- نکات استفاده از وال پست در بلوک های سبک
نصب وادارها در بلوک های سبک، سخت‌تر از سایر روش‌ها است. همچنین باید در نصب دقیق ورق‌ها و اتصالشان دقت زیادی داشت. به همین دلیل، اجرای وادار در بلوک‌های سبک تا حدودی با محدودیت همراه است.
برای نصب وادارها باید تنها یک سمت از آنها را درون بلوک قرار داد. سایر روش‌هایی که برای نصب این محصولات وجود دارد، خیلی رایج نیستند که از آنها می‌توان به اجرای وادار در بلوک‌های سبک با نصب بولت و نبشی‌کشی، اتصال ستون به دیوار با میلگرد و اجرای تسمه دور ستون اشاره کرد.
مراحل اجرای صحیح وال پست و نکات کاربردی آن
برای نصب وادارها در کنار توجه به مراحل اجرای صحیح، باید به چند نکته محاسباتی نیز توجه کرد. این نکات طبق آیین نامه ایمنی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) عبارتند از:
- فاصله وادارهای افقی باید ۳.۵ متر یا ۳۰ برابر ضخامت دیوار باشد.
- وادارهای قائم باید حداقل ۶ متر یا ۴۰برابر ضخامت دیوار فاصله داشته باشند.
- برای اجرای آخرین ردیف دیوارچینی باید از ملات کافی به‌همراه فشار زیاد استفاده کرد.
- لبه های قائم در همه دیوارهای غیرسازه ای باید مهار شوند.
- با استفاده از وال پست، دیوارهای داخلی با تیغه های با ارتفاع بیش از ۱.۸ متر از نظر جانبی به سازه مهار شوند.
- باید با استفاده از کلاف افقی، دیوارهای کوتاه‌تر از سقف را مهار کرد.
- ستون‌های کناری در طبقه بام باید بلندتر از جان‌پناه اجرا شوند.
- وقتی بعد از آجر پشت، آجر نما را می‌چینند، باید دیوارنما را توسط نبشی مهار کرد.
- باید جزئیات دیوارها در نقشه سازه درج شود.
- جزئیات، شامل اتصالات لازم برای مهار دیوارهای دارای بازشو، بدون بازشو، مهار تراس‌ها و دیوارهایی است که بار خاک به آن ها وارد می‌شود.
روش های اتصال وال پست
برای اتصال وال‌پست، روش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام می‌توانند مزایای خاص خود را داشته باشند. در ادامه به معرفی این روش ها می‌پردازیم:
- اتصال به ستون با میلگرد
- اتصال به ستون با تسمه
- مهار دیوار از طریق تعبیه میلگرد در داخل کف ساختمان
- مهار دیوار در داخل ستون‌های مجاور با میلگرد
- عبور میلگرد در سوراخ قالب‌ها برای مهار دیوار به دیوارهای برشی
- اجرای وادار جان‌پناه بام و نبشی کشی جان پناه
نکات وال پست با توجه به مقرارت ملی ساختمان و آئین نامه‌ها
با توجه به این که رعایت ضوابط وال پست، مطابق با مقررات ملی ساختمان مبحث هشتم (بند ۸-۳-۵) در رابطه با اجرای وادارها (اجرای وال پست و دیوارهای جداگر) ضروری است، در نتیجه باید آشنایی کافی با این ضوابط داشته باشید. از جمله این ضوابط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اگر ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای از کف مجاور بیش از ۳.۵ متر یا ۳۰برابر عرض دیوار باشد، باید از وادار افقی مناسب استفاده کرد.
- نسبت ضخامت ارتفاع دیوارهای غیرسازه‌ای، نباید کمتر از یک‌سی‌‌اُم باشد.
- وادار باید در تمام بخش‌های بازشوها اجرا شود.
- زمانی که از آجر استفاده می‌شود، ضخامت دیوار حداقل باید با عرض آجر برابر باشد.
- دیوارهای غیرسازه‌ای ادامه‌دار در تمام ارتفاع سازه باید مهار شوند.
نقش مهندس ناظر در اجرای وال پست
با توجه به مقرارت ملی ساختمان، مهندس ناطر و مجری موظفند نقشه های اجرایی ساختمان را بررسی کنند. در واقع، مهندس ناظر باید با بررسی نقشه‌‌ها، بازرسی منظم و مشاهده عملیات ساخت، همواره نسبت به اجرای دقیق و درست وادار، اطمینان حاصل کند. به‌طور کلی، سازه باید از نظر ایمنی و مقاومت در برابر زلزله توسط مهندس بررسی شود. یکی از مهم‌ترین مقاطع مورد استفاده برای این منظور، وادار است؛ بنا بر این، از وظایف اصلی مهندس ناظر، نظارت بر اجرای وال پست می باشد.
اشتباهات رایج در استفاده از وال پست
از جمله اشتباهات رایج که متاسفانه در اجرای وال پست بسیار دیده می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
برخی افراد، تیر یا ستون را برای دسترسی به میلگرد خراب می‌کنند تا امکان اتصال المان‌های وادار ایجاد شود. این کار؛ آسیب به کل سازه را به‌همراه دارد. گاهی نیز بدون اجرای ناودانی می‌خواهند دیوار را مهار کنند که این مورد نیز اشتباه است. با این که اجرای وال پست با میلگرد نیز امکان‌پذیر است، اما استفاده از میلگرد به جای نبشی به دلیل هزینه کمتری که دارد، باعث کاهش ایمنی وال پست خواهد شد. در صورتی که نبشی های افقی و قائم به صورت پشت به پشت اجرا نشوند، باعث می شود از دیوار به طور کامل محافظت نشود.
فرق وال پست با میلگرد بستر
میلگرد بستر نیز مانند وال پست، یک نوع محصول برای افزایش استحکام سازه است و مقاومت سازه را در برابر زلزله و نیروهای وارده افزایش می دهد.
برای افزایش مقاومت سازه، می توان به جای وال پست از میلگرد بستر استفاده کرد که مقرون‌به‌صرفه‌تر و انعطاف‌پذیرتر است و همچنین مقاومت بالاتری در برابر زنگ‌زدگی دارد. با این حال، می توان گفت وادار، توان بیشتری در برابر نیروهای کششی، برشی و خارجی از خود نشان می دهد. برای این که بدانید میلگرد بستر بهتر است یا وال پست و همچنین برای بررسی تفاوت های این دو محصول از ۷ جنبه، توصیه می کنیم مقاله زیر را بخوانید.
# حتما بخوانید
جمع بندی
وال پست، مقطعی است بسیار پرکابرد که از نظر مصالح تشکیل‌دهنده و نحوه نصب، دسته‌بندی‌های مختلف و متنوعی دارد. از این مقطع برای افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای خارجی (مانند زلزله) استفاده می‌شود. این محصول، جهت اتصال قاب سازه‌ای و غیرسازه‌ای به اسکلت ساختمان طراحی شده است.
سوالات متداول
وال مش چیست؟
وال پست چیست و چه کاربردی دارد؟
وال پست که به آن وادار نیز می گویند، محصولی فولادی است که در ساخت آن از کلاف‌های افقی یا قائم استفاده می شود. مهم‌ترین کاربرد وال پست نیز ساخت میانقابهای مختلف برای مقاومت سازه در برابر زلزله است.
انواع وال پست کدام است؟
انواع وال پست را از چند جنبه و به صورت زیر می توان معرفی کرد:
بر اساس نحوه قرارگیری: وال پست قائم، وال پست افقی، وال پست ترکیبی
بر اساس مصالح تشکیل دهنده: وال پست فلزی، وال پست بتن آرمه، وال مش
وال مش چیست؟
وال مش، یک نوع وال پست است که با استفاده از توری مش فایبرگلاس روی دو سطح دیوار نصب می شود. از وال مش برای مهار و کنترل دیوارهای غیرسازه ای استفاده می کنند.
