معرفی انواع میلگرد تقویتی و نحوه آرماتوربندی آن ها

میلگرد تقویتی، به منظور مقاوم سازی سازه در برابر هرگونه تنش احتمالی استفاده می شود. در واقع اگر بر اساس محاسبات، نقاطی از ساختمان دوام کافی نداشته باشند و یا پیش بینی شود تحت نیروهای کششی و فشاری آسیب ببینند، از میلگرد تقویتی در آن ناحیه استفاده می شود. اصلی‌ ترین و مهم‌ ترین ویژگی میلگرد تقویتی، مقاومت کششی بالای آن است. بالا بودن مقاومت کششی این نوع میلگرد باعث می شود که در اثر تغییرات محیطی به راحتی دچار تحول نشده و شکل اصلی خود را از دست ندهد. برای این که بدانیم میلگرد تقویتی بیشتر در کدام بخش از سازه استفاده می شود و باید چه ویژگی هایی داشته باشید، با این مقاله از دانشنامه آهن ملل همراه باشید.

آهن ملل		ویژگی های محصول
۱	نام محصول	میلگرد تقویتی
۲	انواع	میلگرد تقویتی خرک میلگرد تقویتی خاموت میلگرد تقویتی سنجاقی میلگرد تقویتی رکابی میلگرد تقویتی راستا میلگرد تقویتی اُتکا
۳	محل استفاده	تیرچه، فونداسیون و دیوارهای برشی
۴	سایز میلگرد	به صورت کلاف‌ و شاخه‌ در دسته‌ بندی و سایزهای متفاوت

چرا استفاده از میلگرد تقویتی اهمیت دارد؟

 با اینکه استفاده از بتن در ساختمان سازی، پایداری بالایی در سازه ها ایجاد می کند، اما نیروی کششی بتن برای تحمل فشار کششی پایین است. استفاده از میلگرد می تواند باعث افزایش مقاومت کششی بتن شود؛ اما از نظر مهندسی نباید بیشتر از یک یا نهایتا دو نوع میلگرد با قطر و طول یکسان در ساختمان سازی استفاده شود. در نتیجه برای تقویت مقاومت کششی و جلوگیری از خطرات احتمالی، باید بتن را با میلگردهای تقویتی همراه کرد. در این حالت برای تقویت نقاط حساس ساختمان، مانند فونداسیون یا ستون ‌ها، از میلگردهای تقویتی استفاده می شود. پارامترهای مختلفی بر روی استحکام میلگردهای تقویتی تاثیر دارد. فاکتورهایی مانند قطر و ارتفاع میلگردهای تقویتی و همینطور فواصل آن‌ ها از یکدیگر، از عوامل تاثیرگذار هستند.

با استفاده از میلگرد تقویتی، سازه در برابر زلزله، گودبرداری و هرگونه صدمه و خسارت احتمالی تقویت می شود.

---

انواع میلگرد تقویتی

بر اساس محل استفاده، میزان تحمل بار مورد نیاز، ضرورت استفاده و … میلگردها در اشکال زیر خم کاری می شوند و میلگرد تقویتی مورد نظر تولید می گردد.

میلگرد تقویتی خرک: شکل ظاهری خرک، شبیه به سوزن منگنه است که دو لبه آن به دو جهت مختلف خم شده باشد. ارتفاع، عرض پایه ها، عرض خرک و فاصله و قطر آن ها بر اساس ابعاد فونداسیون و میزان میلگرد فوقانی که خرک بایستی تحمل کند، تعیین می شود.

میلگرد تقویتی خاموت: اصطلاح خاموت، معمولا برای میلگردهای عرضی استفاده می شود که به شکل L یا U خم شده و در تیرها و دال ها به کار می روند. میلگرد خاموت در سازه ‌های بتن مسلح به دو روش تنگ بسته یا تنگ باز استفاده می شود.

میلگرد تقویتی سنجاقی: برای ساخت میلگرد سنجاقک یا سنجاقی، معمولا از میلگردهای گرید A2 استفاده می شود که کربن کمتری دارند و در نتیجه شکنندگی آن ها کمتر است. شکل ظاهری میلگرد سنجاقک به صورت یک میلگرد طولی با دو انتهای خم شده با زاویه متفاوت است.

میلگرد تقویتی رکابی: میلگرد رکابی، شبیه به حرف U است که دو لبه آن به داخل خم شده باشد.

میلگرد تقویتی راستا: میلگردی نسبتا بلند با لبه های منحنی است.

میلگرد ممان منفی: میلگرد ممان منفی، سری خمیده شبیه به عصا دارد.

میلگرد تقویتی اتکا: میلگرد ادکا یا اوتکا سری خمیده شبیه به گردن اردک دارد.

نکته: میلگرد اتکا و ممان منفی به دلیل ظاهر نسبتا مشابهی که دارند، معمولا اشتباه گرفته می شوند. برای آشنایی بیشتر با این دو میلگرد و تفاوت آن ها مقاله تفاوت میلگرد اتکا و ممان منفی را مطالعه کنید.

---

ویژگی های میلگرد تقویتی

اصلی ترین و مهم ترین ویژگی های میلگرد تقویتی را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

• میلگرد تقویتی، معمولا قطری بین ۶ الی ۱۶ میلی ‌متر دارد.
• با استفاده از میلگرد تقویتی، مقاومت کششی سازه افزایش می یابد.
• برای تولید میلگرد تقویتی از شمش فولادی نورد گرم استفاده می ‌شود.
• میلگرد تقویتی، قابلیت خم شدن تا ۱۸۰ درجه را دارد. این ویژگی از مشخصات برجسته میلگردهای تقویتی محسوب می شود.
• این میلگرد به صورت کلاف‌ و شاخه‌ در دسته‌ بندی و سایزهای متفاوت تهیه می شود.
• فاصله میلگردهای تقویتی به اندازه میلگرد وابسته است.
• میلگردهای تقویتی به هر دو شکل آجدار و بدون آج استفاده می شوند.

میلگرد بدون آج یا میلگرد ساده، طبق استاندارد میلگردها به عنوان میلگرد A1 شناخته می شود. میلگرد آجدار نیز به سه استاندارد A2،  A3 و A4 تقسیم می شود. انواع میلگرد، علاوه بر استاندارد، از جنبه های دیگری نیز قابل دسته بندی هستند. به طور مثال، دسته بندی بر اساس جنس، سایز، کاربرد و … . پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با انواع میلگرد و کاربرد آن ها مقاله زیر را مطالعه کنید.

---

کاربرد میلگردهای تقویتی

موارد استفاده از میلگرد تقویتی بسیار گسترده است و در قسمت های مختلفی به کار گرفته می شود. مهمترین بخش هایی که از میلگرد تقویتی استفاده می شود، نقاط حساسی مانند تیرچه، فونداسیون و دیوارهای برشی هستند. اگر چه استفاده از این میلگردها هزینه ساخت را بالا می برند، اما به دلیل قرار گرفتن ایران روی گسل های فعال و زلزله خیز بودن اکثر نقاط کشور، استفاده از میلگرد تقویتی، مانع تحمیل خسارت های جبران ناپذیر جانی و مالی در آینده خواهد شد.

---

میلگرد تقویتی تیرچه

در سقف سازه ها از تیرچه استفاده می شود که باید توانایی تحمل بالایی در برابر فشارهای طبقات بالایی داشته باشد. با وجود این که از میلگردهای آجدار برای بالا بردن مقاومت در تیرچه استفاده می گردد، اما برای تقویت این قسمت از سازه، گاهی به اضافه کردن میلگرد تقویتی نیاز است. میلگرد تقویتی مورد استفاده در تیرچه باید از نوع آجدار باشد. همچنین باید طولی کمتر از تیرچه داشته باشد. طول میلگرد تقویتی تیرچه باید از روی نمودار لنگر خمشی تعیین شود. فاکتور مهم دیگر در استفاده از میلگرد تقویتی سقف یا همان میلگرد تقویتی تیر، چیدمان میلگردها، نحوه قرارگیری و فاصله ‌شان از یکدیگر است که در استحکام سازه بسیار اهمیت دارد.

---

میلگرد تقویتی فونداسیون

استفاده از میلگرد تقویتی در فونداسیون، یکی از راه های افزایش مقاومت ساختمان در برابر نیروهای جانبی وارده است. جالب است بدانید وزن کلی ساختمان ابتدا به اسکلت، در مرحله بعد به ستون‌ ها، بعد به فونداسیون و در نهایت به زمین منتقل می‌ شود؛ در نتیجه، فونداسیون باید به خوبی تقویت شود تا توانایی تحمل چنین باری را داشته باشد.

فونداسیون در صنعت ساختمان ایران به نام های «پی» و «شالوده» نیز شناخته می شود. وظیفه پی یا فونداسیون، انتقال نیرو از بخش بالایی ساختمان به خاکِ زیر سازه است. به همین منظور از مصالح مقاومی برای افزایش استحکام آن استفاده می شود. عمده ترین مصالح مورد استفاده برای انواع پی یا فونداسیون، بتن و سنگ است. همچنین برای تقویت بیشتر فونداسیون از میلگردهای تقویتی نیز استفاده می شود. دلیل اصلی استفاده از میلگرد تقویتی در پی ها، دوام پایین بتن در برابر کشش و خمش مداوم است. با استفاده از میلگرد تقویتی در پی، مخصوصا در مواقعی که وزن ساختمان بسیار زیاد باشد، فونداسیون تقویت می شود.

نکات اجرای میلگرد تقویتی در فونداسیون

هنگام استفاده از میلگرد تقویتی در سازه ها باید نکات زیر را در نظر گرفت:

• آرماتورهای تقویتی برای استفاده در فونداسیون ابتدا خم شده یا برش داده می شوند.
• این آرماتورها همزمان با میلگردهای معمولی در فونداسیون قرار می گیرند.
• محل قرارگیری میلگرد تقویتی در فونداسیون، جایی پایین تر از ستون هاست؛ اما با تشخیص مهندسان ساختمان، از میلگرد تقویتی در ناحیه‌ های بالاتر نیز استفاده می‌ شود.
• برای رفع مشکلات ناشی از بتن ریزی هنگام استفاده از میلگرد تقویتی، کافی است از میلگردهای تقویتی قطورتر استفاده کرده و یا از تعداد میلگردهای تقویتی کم و به میلگردهای اصلی اضافه کنیم.

---

میلگرد تقویتی دیوارهای برشی

دیوارهای بُرشی برای افزایش مقاومت سازه‌ ها در برابر زلزله، بادها و طوفان‌ های بسیار قوی ساخته می شوند و به فونداسیون و اسکلت ساختمان متصل می‌ گردند. میلگرد تقویتی در افزایش استحکام دیوار برشی و جلوگیری از خم شدگی و شکستن آن، نقش مهمی دارد.

---

نکات کلی استفاده از میلگرد تقویتی

• در امور اجرایی، اولویت با یکسان در نظرگرفتن نمرات میلگرد طولی و تقویتی است.
• اگر در سازه‌، از میلگرد A4  استفاده ‌شده باشد، دیگر استفاده از میلگردهای تقویتی در آن ساختمان، اجباری نیست.
• معمولا میلگرد تقویتی در پایین فونداسیون، پایین دیوار برشی و زیر ستون ‌ها قرار می‌گیرد.
• میلگرد تقویتی، باید همزمان با میلگردهای دیگر، مانند میلگرد طولی اجرا شود.
• استفاده از انواع میلگرد تقویتی، هزینه‌ های زیادی به سازنده تحمیل می‌کند.
• برای اجرای میلگرد تقویتی از آرماتوربندی استفاده می شود. نحوه اجرای آرماتور بندی در بخش‌های مختلف متفاوت است.

آرماتوربندی باعث اتصال ایده آل بتن و میلگرد و افزایش مقاومت سازه بتنی می شود. در ادامه، آرماتوربندی میلگردهای تقویتی را بیشتر توضیح می دهیم.

---

انواع آرماتوربندی میلگردهای تقویتی

آرماتوربندی، فرآیندی است که در آن، میلگردها با ترتیب خاصی کنار هم چینش و خمکاری می ‌شوند. سپس به کمک جوشکاری سرد یا بست فلزی به یکدیگر متصل می گردند. اجرای آرماتوربندی باید قبل از بتن ریزی و به صورت دقیق و کاملا اصولی انجام شود. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با مراحل اجرای آرماتوربندی در اعضای مختلف ساختمان، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

میلگرد تقویتی، مانند سایر آرماتورهای استفاده شده در سازه، باید بر اساس محاسبات صورت گرفته خم و سپس استفاده شود. برای این منظور، بعد از آنکه تعداد و نوع میلگردها مشخص شد، میلگردهای تقویتی و سایر میلگردهای مورد نیاز در محل های مورد نظر، آرماتوربندی می شوند. به طور مثال برای بستن آرماتورهای فوقانی فونداسیون، از میلگرد تقویتی خرک استفاده می شود. همچنین از میلگرد تقویتی اتکا برای تیرچه استفاده می شود. به طور کل، انواع آرماتوربندی میلگرد تقویتی به صورت زیر است:

---

میلگرد تقویتی خرک

میلگرد خرک، کاربرد سازه ای ندارد و صرفا برای پایدارسازی مش فوقانی فونداسیون در ساختمان استفاده می شود. برای این منظور، در بتن ریزی کف سازه ‌ها و فونداسیون به صورت دو شبکه متوالی افقی از خرک استفاده می‌ شود. برای تنظیم فاصله لازم بین دو شبکه مش، می‌توان ارتفاع میلگرد خرک را نیز تغییر داد.

---

میلگرد تقویتی خاموت

این میلگرد در طول ستون های بلند آرماتوربندی می شود تا از کمانش ستون، جلوگیری کند. به طور کل، خاموت باعث افزایش استحکام سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی می شود. در واقع، خاموت از ایجاد شکست و ترک در ستون بتنی ممانعت می کند.

---

میلگرد تقویتی سنجاقی

این نوع میلگرد طولی، ستون را به طور کامل به میلگرد خاموت متصل می کند. در واقع، کاربرد اصلی میلگرد سنجاقک به منظور مقاوت میگلردهای طولی ستون در برابر نیروی برشی است و نقش مهمی در پایداری و مقاومت سازه در برابر نیروهایی مانند باد و زلزله ایفا می کند.

نکته مهم:
به دلیل کاربرد مشترک خاموت و میلگرد سنجاقی، برخی مواقع این دو میلگرد با هم اشتباه گرفته می شوند. اگرچه هر دو میلگرد خاموت و سنجاقی برای تامین مقاومت میلگردهای طولی و تامین تکیه ‌گاه جانبی استفاده می شوند، اما تفاوت خاموت و سنجاقی از جنبه های مختلف مانند شکل ظاهری، تامین محصورشدگی، قیمت و روش استفاده قابل بررسی است.

---

میلگرد تقویتی رکابی

برای نگهداری میلگردهای عمودی و طولی در دیوارهای برشی و همچنین، برای ایجاد و تنظیم فاصله بین دو شبکه میلگرد، از میلگرد تقویتی رکابی استفاده می گردد.

---

میلگرد تقویتی راستا

از این میلگرد تقویتی در کنار میلگردهای معمولی و برای افزایش مقاومت کششی بتن استفاده می‌ شود.

---

میلگرد تقویتی ممان منفی

کاربرد میلگرد ممان منفی در اسکلت فلزی بیشتر داخل تیرچه بلوک ها و رفع لنگر منفی دال سقف است. با استفاده از این میلگرد، نیروی کششی ناشی از لنگر منفی در قسمت فوقانی دال خنثی می ‌شود. این کار با قرارگیری میلگردهای ممان منفی بالای دال بتنی سقف و میان دو دهانه مجاور، انجام می شود.

---

میلگرد تقویتی اتکا (ادکا)

میلگرد اتکا در تیرچه استفاده می شود تا کشش ناشی از خمش را در بخش های پایینی و فوقانی تحمل کند. میلگردهای اتکا باید نسبت به میلگردهای کششی، مقداری به سمت داخل تکیه‌ گاه کشیده شوند. همچنین، طول میلگرد ادکا باید حدود ۱۲ متر باشد.

---

نحوه محاسبه میلگرد تقویتی

برای محاسبه مقدار و طول میلگرد تقویتی مورد نیاز در سازه، ابتدا با استفاده از نرم افزارهای مهندسی مانند Etabs، طول و میزان میلگرد به دست می آید. عدد محاسبه شده در نرم افزار، طول قطع تئوری نام دارد؛ اما در نهایت، به دست آوردن طول قطع عملی مهم است که با استفاده از روش هایی مانند تخمین، محاسبات اولیه و محاسبه بر اساس نقشه، قابل اندازه گیری است. به همین دلیل، محاسبات میلگرد تقویتی، مانند محاسبه طول آرماتور تقویتی تیرچه، سقف و … نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد.

لازم به ‌ذکر است که چگونگی فواصل میلگرد تقویتی مهم نیست؛ زیرا میلگرد هر کجا قرار بگیرد، باعث افزایش ظرفیت مقطع می ‌شود.

محاسبه طول و وزن میلگرد تقویتی به روش سرانگشتی

نحوه محاسبه وزن میلگرد تقویتی و همچنین طول آن با استفاده از فرمول ساده زیر امکان پذیر است:

• طول کل میلگرد تقویتی: تعداد میلگرد * طول میلگرد
• وزن کل میلگرد تقویتی: وزن واحد میلگرد * طول میلگرد * تعداد میلگردهای تقویتی

(یعنی وزن واحد (وزن یک متر) میلگرد تقویتی مورد نظر را در طول میلگرد تقویتی ضرب و عدد بدست آمده را در تعداد میلگردهای تقویتی ضرب می کنیم.)

مثال: فرض کنید در یک پروژه، تعداد کل میلگردهای به کار رفته ۱۰۰ عدد باشد. طول هر یک از این میلگردها ۱۲ سانتی‌ متر و وزن آن ‌ها ۲ کیلوگرم می‌ باشد. برای به دست آوردن وزن صد عدد میلگرد تقویتی، می توان کلیه این اعداد را با هم ضرب کرد، که در نهایت به عدد ۲۴۰۰ می رسیم.

---

نقشه خوانی میلگرد تقویتی

در هر ساختمان از انواع مختلف میلگرد استفاده می شود. به همین دلیل باید در نقشه ساختمان انواع میلگردهای استفاده شده و مشخصات آنها درج شده باشد؛ اما برای شلوغ نشدن نقشه و در عین حال، خوانا بودن آن، از زبان نمادین برای نمایش اطلاعات استفاده می کنند. به طور مثال، فرم نمایش اطلاعات میلگردها با زبان نمادین به صورت AØB@C است.

نماد نشان‌ دهنده میلگرد در نقشه‌ ساختمان: AØB@C در صورتی که در کنار نماد فوق از کلمه‌ add استفاده شود به منظور میلگردهای تقویتی و  اگر از این کلمه استفاده نشود به منظور میلگردهای اصلی سازه است.

• A: تعداد میلگرد
• B: قطر میلگرد (میلی متر)
• C: فاصله میلگردها (سانتی متر)

به طور مثال، درج عبارت TOP  1Ø۲۰ ADD  در نقشه، به معنی ۱ عدد میلگرد سایز ۲۰ (قطر ۲۰ میلی متر) در شبکه بالایی فونداسیون است. همچنین عبارت ADD در نقشه نیز نشان دهنده میلگرد تقویتی است.

---

سخن آخر

در انواع سازه ها و ساختمان ها از مصالح مختلفی برای افزایش پایداری سازه استفاده می‌ شود که میلگرد تقویتی، از جمله مهمترین آن هاست. به طور کل، در سطوحی که میلگردهای مصرفی در بتن قادر به تحمل نیروهای وارد شده نیستند، برای جبران این نیروها از میلگرد تقویتی استفاده می ‌شود که علاوه بر مقاوم‌ سازی، در هزینه‌ تمام شده‌ ساختمان نیز نقش اساسی دارد؛ زیرا استفاده از انواع میلگرد تقویتی، هزینه ‌های زیادی به سازنده تحمیل می‌کند. از آنجا که قیمت انواع میلگرد، ارتباط مستقیمی با قیمت میلگرد تقویتی دارد، لذا دانستن قیمت روز میلگرد در محاسبه هزینه نهایی اهمیت زیادی دارد. جهت خرید و دریافت قیمت روز انواع میلگرد می توانید با کارشناسان آهن ملل در ارتباط باشید یا با استفاده از لینک زیر برای دریافت قیمت روز و خرید میلگرد اقدام نمایید.

سوالات متداول انواع آرماتوربندی میلگردهای تقویتی