با زمزمه هایی که در راستای تک نرخی کردن ارز و تاثیر آن بر صادرات آهن به گوش می رسد، به نظر می رسد شاهد تغییرات اساسی در بخش صادرات کشور باشیم.
ارزهای جهانی نظیر قیمت دلار و قیمت یورو و قیمت یوان (واحد پول چین) اصلی ترین رکن در میان مولفه های صادرات و تعیین قیمت کالاهای صادراتی می باشد. در ایران انواع نرخ دلار وجود دارد که در ادامه به انواع آنها می پردازیم.
انواع نرخ ارز در بازار و اقتصاد ایران
نرخ ارز در ایران به چند دسته تقسیم می شود که هر یک از آنها برای اصناف خاصی مورد استفاده قرار می گیرد و ایجاد تغییر یا نوسان در هر یک از آنها، در وهله اول بر بازار داخلی و در وهله دوم در بازار خارجی (صادرات و واردات) تاثیرگذار خواهد بود.
ارز دولتی (ارز ترجیحی)
ارز دولتی یا همان ارز ترجیحی، ارزی است که دولت آن را در مرکز مبادلات ارزی در راستای واردات اقلامی از کالاهای اساسی توزیع می کند.
ارز نیمایی
در سال ۹۷ که بانک مرکزی سامانه ارزی جدیدی تحت عنوان ارز نیمایی عرضه کرد که هدف از توزیع آن، تسهیل در تامین ارز برای شرکت ها و تولیدکنندگان و تجار بود.
نرخ ارز سنا (ارز توافقی)
سامانه نظارت ارز که مخفف آن سامانه سنا می باشد، با نظارت بانک مرکزی، میانگین وزنی نرخ خرید و فروش دلار و دیگر ارزهای مجاز و معتبر را در بروزترین حالت ممکن نمایش می دهد.
با حذف ارز دولتی، چالش‌هایی از جمله کاهش نقدینگی و دیگر مشکلات زیر ساختی را در پیش داریم که برای بازار فولاد ایران خبر خوشی محسوب نمی شود. در ادامه این مطلب از دانشنامه آهن ملل به بررسی ابعاد مختلفی از حذف ارز دولتی می پردازیم.
چالش های پیش روی بازار صادرات آهن پس از تک نرخی شدن ارز
مقاطع فولادی در بعد صادرات، نقش بسزایی در اقتصاد ایران دارند. محصولاتی از جمله میلگرد و تیرآهن، به مراتب نقش موثرتری در این مسئله دارند و طبیعتا پس از تک نرخی شدن ارز، بیشترین نوسان را شامل می شوند.
کاهش نقدینگی، کاهش تقاضا، نوسان بسیار بالا در تهیه متریال و سایر موارد مهمی مانند عدم به کارگیری تکنولوژی نو، افزایش هزینه های انرژی، از مهمترین چالش های حذف ارز دولتی هستند. این امر نه تنها در دراز مدت آسیب جدی به صنعت فولاد وارد می کند، بلکه در کوتاه مدت نیز فعالان حاضر در این حوزه را دچار سردرگمی زیادی می کند و بستر نوسازی خطوط تولید و پیاده سازی کیفیت بالا را از سرمایه گذاران دریغ خواهد کرد.
اگر بخواهیم تاثیر تک نرخی شدن ارز را از ابتدای تولید و عرضه یک محصول یا کالا بررسی کنیم، در وهله اول، افزایش قیمت انرژی بسیار به چشم می آید. با افزایش انرژی، عملا رقابتی وجود نخواهد داشت. تولیدکنندگان در شرایط یکسان و منفی قرار می گیرند و برای عرضه متفاوت تر، چیزی در چنته نخواهند داشت و با به کارگیری تکنولوژی های قدیمی و کهنه، کاهش شدیدی را در کیفیت محصولات خواهیم داشت.
علاوه بر خللی که در صادرات کالا بوجود می آید، تقاضای بازار داخلی نیز با کاهش چشمگیری مواجه می شود. ساخت پروژه های عمرانی و ساختمانی به دلیل رکود در حوزه مسکن نیز به ندرت انجام می شود و در نهایت خرید از تولید کنندگان داخلی کمتر اتفاق می افتد.
اعمال سیاست تک نرخی کردن ارز در ورق سرد و تاثیرات آن
با اعمال سیاست نادرست تک نرخی شدن ارز در ورق سرد، این کالای صادراتی به طور ناگهانی از عرش به فرش رسید. تمام پیش آمدهایی که پیشتر نیز به آنها اشاره نمودیم، از جمله کاهش رقابت، کاهش تقاضا و از همه مهمتر، تاثیر زیادی که بر تولید داخلی و افزایش واردات داشت، آسیب بزرگی به بازار این مقطع فولادی وارد کرد.
زمانی که تصمیم بر تک نرخی شدن ارز در ورق سرد گرفته شد، تولیدکنندگان ضرر زیادی متحمل شدند، به حدی که بسیاری از آنان خط تولید خود را متوقف کردند و یا در بهترین حالت، تولید را کاهش دادند. علاوه بر همه این موارد، بیکاری افراد حاضر در این صنعت نیز اتفاق تلخی بود که به دلیل توقف تولید ورق سرد اتفاق افتاد.
مصرف کنندگان نیز در این شرایط از ثبات چندان زیادی برخوردار نبودند. تامین مقاطع مورد نیاز مصرف کنندگان، آن هم زمانی که تولید ورق سرد به حداقل رسیده بود، چالش جدی و مهمی محسوب می شد. افزایش واردات این کالا به ایران، منجر به وابستگی صنعت غنی ایران به منابع غیر شد. مهمتر از آن، واردات ورق سرد آن هم در آشفتگی های اقتصادی و نوسانات شدید ارز، ریسک خرید را بالا برده بود.
چطور می توان با چالش حذف ارز دولتی مواجه شد؟
با توصیفاتی که از شرایط بعد از حذف ارز دولتی داشتیم، به راحتی می توان دریافت که مقابله با این چالش ها ساده نیست. دولت، تولیدکنندگان و تمامی افرادی که توان تغییر شرایط را دارند، موظف هستند اقدامات مثبتی در راستای بهبود این شرایط انجام دهند.
صنعت فولاد ایران درحال حاضر از پتانسیل خوبی جهت رشد بیشتر برخوردار است. بدون شک رشد و ارتقای این صنعت بدون مشارکت ذینفعان امکان پذیر نیست و با مجموعه کاملی از اقدامات درست و هدفمند، از بوجود آمدن مشکلات مذکور می توان پیشگیری کرد. توسعه محصولات جدید، بهبود کیفیت محصولات، سرمایه گذاری قوی در جهت بهبود زیرساخت های حمل و نقل و انرژی، علاوه بر کاهش هزینه های تولید، پایه های سست صنعت فولاد ایران را استوار می سازد.
لازم به ذکر است که بازار آهن در صورت واکنش ایران به اسرائیل، دچار دگرگونی اساسی می شود و احتمال مقابله با این چالش ها تا حدودی کم است. پس از آن نیز انتخابات ایالات متحده و تاثیر دونالد ترامپ یا کامالا هریس بر بازار آهن چالش برانگیز خواهد بود. همه این ها در کنار هم علاوه بر تک نرخی شدن ارز، تاثیر زیادی بر صادرات فولاد خواهند داشت.
به طور کلی، به کارگیری هرگونه تدبیر متناسب با شرایط فعلی، کمک شایانی به ابعاد متفاوت صنعت آهن و فولاد ، به خصوص بعد صادراتی می کند. امیدواریم با به کارگیری سیاست های درست، فولاد ایران در چرخه سودآوری استوار بماند.
به نظر شما چه تدابیری برای بهبود این شرایط مناسب هستند؟
