روش های اندازه گیری قطر میلگرد چگونه است؟

اندازه گیری قطر میلگرد از مسائل مهمی است که مهندسین و پیمانکاران، هنگام انتخاب و استفاده از میلگرد به آن توجه ویژه ای دارند. اگرچه با بررسی پلاک فلزی بندیل میلگرد یا گواهینامه فنی آن ها می توان از قطر اسمی میلگرد مطلع شد، اما گاهی نیاز است تا از روش های مختلفی برای اندازه گیری قطر یا تشخیص سایز میلگرد استفاده کرد. برای این منظور، روش های مختلفی وجود دارد که در برخی از آن ها نیاز به هیچگونه ابزاری نیست؛ اما برای محاسبه دقیق باید از ابزار اندازه گیری مانند کولیس استفاده کرد. به منظور آگاهی و کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع روش های اندازه گیری قطر میلگرد با ادامه این مقاله از دانشنامه آهن ملل همراه باشید.

شیوه‌ های تشخیص سایز میلگرد

برای اندازه گیری سایز یا همان قطر میلگرد، از واحد میلی متر استفاده می شود. به طور کلی، انواع میلگرد با قطر ۸ الی ۵۰ میلی متر تولید و عرضه می شوند، اما بیشترین کاربرد آن ها در قطر ۶ الی ۳۲ میلی متر است. همچنین هر سایز از میلگرد، برای استفاده خاصی کاربرد دارد.

روش های مختلفی برای اندازه گیری سایز میلگرد وجود دارد. به طور مثال، مهندسین و افراد با تجربه به صورت چشمی می توانند سایز میلگرد را تشخیص دهند، اما با استفاده از وسایل و ابزارهای مختلف می توان قطر میلگرد را به صورت دقیق اندازه گیری کرد. در ادامه، به انواع روش های اندازه گیری قطر میلگرد یا اندازه گیری گیج میلگرد می پردازیم؛ اما قبل از آن، لازم است با اصطلاح قطر اسمی میلگرد آشنا شویم.

نکته: وزن میلگرد نیز از پارامترهای تاثیرگذار و مهم میلگردها به شمار می رود که برای محاسبه آن، روش های مختلفی وجود دارد. برای به دست آوردن وزن میلگرد، علاوه بر جدول استاندارد، از فرمول مخصوص استفاده می شود. برای آشنایی بیشتر با روش های محاسبه وزن میلگرد، مقاله زیر را مطالعه بفرمایید.

گیج میلگرد چیست؟

برای آشنایی با گیج میلگرد، ابتدا باید با معنی کلمه «گیج» آشنا شویم. کلمه گیج (gauge) به معنی اندازه یا اندازه گیر است. منظور از گیج میلگرد نیز همان اندازه گیری میلگرد است. همچنین به ابزار شابلون میلگرد که به وسیله آن اقدام به اندازه گیری قطر میلگرد می کنند نیز گیج میلگرد می گویند.

قطر اسمی میلگرد چیست؟

به لحاظ هندسی، تفکیک میلگردها از یکدیگر بر اساس قطر اسمی آنها صورت می گیرد. به عبارت دیگر، قطر اسمی، پارامتر هندسی مشخصه انواع میلگردها است. قطر اسمی یا همان نمره میلگرد برحسب میلی متر اعلام می شود و یکی از پارامترهایی است که توسط شرکت تولیدکننده روی پلاک فلزی بسته های میلگرد حک می شود. همچنین در محموله های بیش از ۲۵۰۰۰ کیلوگرم که دارای گواهی نامه فنی هستند نیز قطر اسمی میلگرد در گواهینامه درج می شود.

در میلگرد ساده، قطر میلگرد همان قطر اسمی است، اما قطر میلگرد آجدار به سه دسته قطر اسمی، قطر زمینه و قطر خارجی دسته بندی می شود که در ادامه، هر کدام را به تفکیک معرفی می کنیم:

• قطر اسمی میلگرد آجدار: قطری نزدیک به میانگین است که توسط جداول استاندارد قطر میلگرد معرفی می ‌شود. قطر اسمی میلگرد آجدار معادل قطر میلگرد بدون آج یا صاف است که هم‌ وزن میلگرد آجدار انتخاب شود. 
• قطر زمینه میلگرد آجدار: به معنی قطر میلگرد آجدار بدون درنظرگرفتن آج آن است.
• قطر خارجی میلگرد آجدار: به معنی قطر میلگرد با احتساب کامل آج آن است که مطابق جدول زیر است:

مثال: میلگرد آجدار شماره‌ ۱۶، دارای سه نوع قطر اسمی، قطر زمینه و قطر خارجی است که قطر اسمی آن ۱۶، قطر زمینه‌ آن ۱۵ و قطر خارجی آن ۱۸ هست.

جدول قطر میلگردها را بر اساس مقررات ملی ساختمان مبحث نهم مشاهده می کنید:

روش های متداول گیج میلگرد یا اندازه گیری قطر میلگرد

زمانی که میلگرد با سایزهای مختلف کنار یکدیگر قرار بگیرند، تشخیص سایز آن ها می تواند دشوار باشد؛ زیرا تفاوت آن ها در حد چند میلی متر است. در ادامه، ۷ روش متداول گیج میلگرد را در دو حالت بدون استفاده از ابزار اندازه گیری و با استفاده از ابزار اندازه گیری بیان می کنیم.

اندازه گیری قطر میلگرد بدون استفاده از ابزار

روش های ساده و کاربردی بسیاری برای اندازه گیری قطر میلگرد وجود دارد که در آن ها نیازی به استفاده از ابزار نیست. در ادامه به معرفی پرکاربردترین آن ها می پردازیم.

1- تشخیص سایز میلگرد با روش تجربی

مهندسان و پیمانکارانِ با تجربه و ماهر به راحتی و به محض مشاهده میلگرد می توانند سایز یا قطر میلگرد را تشخیص دهند. این روش اندازه گیری قطر میلگرد برای افراد تازه کار ساده نیست و به دلیل دقیق نبودن آن، بهتر است از سایر روش های اندازه گیری استفاده شود.

۲- اندازه گیری قطر میلگرد با استفاده از ریسمان

یکی از راحت ترین و جالب ترین روش های اندازه گیری سایز میلگرد، اندازه گیری به وسیله ریسمان یا طناب است. در این روش، یک طناب را به دور میلگرد می پیچند و سپس با اندازه گیری محیط طناب، قطر میلگرد را اندازه گیری می کنند.

۳- اندازه گیری قطر میلگرد با استفاده از بند انگشت

این نیز روشی سریع و راحت برای مهندسین و معماران حرفه ای و با تجربه است. در این روش، قبل از شروع اندازه گیری، باید مشخص کرد که کدام بند انگشت برای اندازه گیری کدام یک از سایز های میلگرد مناسب است. به همین دلیل باید از قبل، بند انگشتان خود را اندازه گیری کنیم.

زمانی از این روش برای اندازه گیری قطر میلگرد استفاده می شود که دانستن اندازه دقیق آن چندان مهم نباشد؛ زیرا به طور مثال، استفاده از این روش برای مقایسه دو میلگرد با قطر ۱۶ و ۱۸ که تنها دو میلی متر اختلاف دارند مناسب نیست و دقت پایینی دارد. بنا بر این، استفاده از این روش در صورتی مناسب است که سرعت عمل، ملاک باشد.

۴- اندازه گیری قطر میلگرد با فرمول ( اندازه گیری با کمک وزن میلگرد)

اگر وزن میلگرد را بدانیم، به راحتی می توانیم قطر میلگرد را با استفاده از فرمول محاسبه کنیم. در واقع برای استفاده از فرمول محاسبه قطر میلگرد باید وزن دقیق یک متر از میلگرد مورد نظر را داشته باشیم. استفاده از این فرمول، یکی از دقیق ترین و بهترین روش های اندازه گیری سایز آرماتور است.

فرمول محاسبه قطر میلگرد

با استفاده از فرمول زیر با قراردادن وزن میلگرد می توان قطر یا سایز میلگرد را به صورت دقیق محاسبه نمود.

عدد ۷۸۵۰ در این فرمول، همان چگالی فلز است.

نکته: یک شاخه ۱ متری میلگرد بر اساس جدول وزنی، وزن ثابت و مشخصی دارد. به عنوان مثال، یک شاخه ۱۲ متری میلگرد با قطر ۱۴ میلی متر، حدودا ۱۴ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن دارد و یا وزن یک شاخه ۱۲ متری میلگرد با قطر ۱۶ میلی متر، ۱۸ کیلو و ۷۰۰ گرم وزن دارد. در جدول زیر می توانید وزن انواع میلگرد متداول را مشاهده کنید:

ردیف	قطر اسمی به میلی متر	وزن به طول کیلوگرم به متر	وزن یک شاخه ۱۲ متری کیلو گرم
۱	۸	۰.۳۹۵	۴.۷۵
۲	۱۰	۰۶۱۶	۷.۴
۳	۱۲	۰.۸۸۸	۱۰.۶۵
۴	۱۴	۱.۲۱	۱۴.۵
۵	۱۶	۱.۵۶	۱۸.۷
۶	۱۸	۲	۲۴
۷	۲۰	۲.۴۷	۲۹.۶
۸	۲۲	۲.۹۸	۳۵.۷
۹	۲۵	۳.۸	۴۵.۶
۱۰	۲۸	۴.۸۳	۵۸
۱۱	۳۲	۶.۳۱	۷۵.۷

اندازه گیری قطر میلگرد با استفاده از ابزار

با استفاده از ابزار اندازه گیری سایز میلگرد، می توان به صورت دقیق و اصولی انواع قطر میلگرد را اندازه گیری کرد. مخصوصا در نحوه اندازه گیری قطر میلگرد آجدار از ابزار استفاده می شود؛ زیرا اکثر میلگردهای مورد استفاده در سازه ها از نوع آجدار هستند و همانطور که در ابتدای متن توضیح دادیم سه مدل قطر برای میلگردهای آجدار تعریف می ‌شود که با استفاده از روش های تجربی و بدون ابزار، محاسبه هر سه نوع قطر ممکن نیست.

۱- اندازه گیری قطر میلگرد با کولیس

یکی از دقیق ترین روش ها برای اندازه گیری قطر میلگرد، استفاده از کولیس (caliper) است. کولیس، وسیله‌ای است که از آن برای اندازه گیری دقیق قطر داخلی، خارجی و عمق اشیا در اندازه‌ های محدود استفاده می شود. به وسیله این ابزار می توان ابعاد میلگرد را با دقت بالا اندازه گیری کرد. طریقه خواندن اندازه میلگرد نیز به نوع سنجش کولیس وابسته است.

نحوه اندازه گیری قطر میلگرد با کولیس

نحوه اندازه گیری با کولیس به این صورت است که با اندازه گیری فاصله بین دو طرف میلگرد، قطر میلگرد به دست می آید. برای این منظور، کولیس را بین دو نقطه دلخواه میلگرد (روی آج ها یا روی سطح ساده میلگرد) قرار می دهیم. در این حالت، دو نقطه به وسیله دو فک خمش مشخص می شود. سپس کولیس را بر می داریم و حدفاصل دو فک را به وسیله خط کش می خوانیم.

۲- اندازه گیری قطر میلگرد با شابلون

یکی دیگر از روش ‌های اندازه گیری قطر میلگرد، استفاده از شابلون یا گیج است. شابلون اندازه گیری میلگرد از جنس فولاد ضد زنگ ساخته می شود و به دلیل کوچک بودن حجم آن، به آسانی قابل حمل است.  با استفاده از شابلون میلگرد می توان اندازه قطر میلگرد آجدار را تعیین کرد. برای استفاده از آن، ابتدا میلگرد را در دهانه باز گیج قرار می دهیم، سپس در نقطه ای که سطح بیرونی میلگرد با گیج کاملا مماس شد به راحتی می ‌توان قطر میلگرد را از طریق اعداد ثبت شده روی گیج محاسبه کرد. همچنین با شابلون خط کش دار می توان کاور بتنی المان های بتن آرمه را نیز کنترل کرد.

مزایای استفاده از شابلون میلگرد

• دقت اندازه گیری بالایی دارد.
• قابل حمل است.
• به راحتی دچار خوردگی نمی شود.
• ضدضربه است و به راحتی شکسته نمی شود.
• به راحتی در فروشگاه های ابزار فروشی قابل دسترسی است.

۳- اندازه گیری قطر میلگرد به وسیله آچار فرانسه

در این روش، کارشناسان می‌ توانند با استفاده از آچار فرانسه مندرج شده قطر میلگرد را اندازه گیری کنند. این آچار فرانسه ‌ها از قبل، آماده و علامت گذاری می شوند تا هنگام استفاده، اندازه گیری میلگرد، راحت‌ تر و سریع‌ تر انجام گیرد.

دلیل اهمیت اندازه گیری و تشخیص سایز انواع میلگرد

انواع میلگرد با قطر متفاوت، مسلما کاربردهای متفاوتی نیز دارند. استفاده از انواع میلگرد با وزن و سایزهای متفاوت در بتن می تواند کاربرد و نتایج متفاوتی داشته باشد؛ به همین دلیل در هر قسمت از ساختمان باید از سایز مناسب میلگرد استفاده شود. به طور مثال، برخی سایزهای میلگرد مناسب فوندانسیون، برخی مناسب راه پله، برخی مناسب راهرو‌های ورودی و بعضی میلگردها مناسب دیوار‌ها و ستون هستند. در نتیجه، عدم آگاهی از اندازه این محصول می‌ تواند باعث استفاده نادرست شود و مقاومت بتن و در نهایت مقاومت سازه را مختل کند. توصیه می کنیم برای استفاده بهینه و تاثیرگذار از میلگرد، کابرد انواع سایز میلگرد را در مقاله زیر مطالعه بفرمایید.

همچنین از موارد مهمی که ناظران ساختمانی به آن توجه ویژه ای دارند، کنترل آرماتوربندی ساختمان و سایز میلگرد استفاده شده می باشد. اندازه گیری قطر و وزن میلگرد باعث می‌ شود تا مهندسان با استفاده از آن ها وزن کلی سازه و میزان استحکام آن را محاسبه کنند.

در نهایت نیز آگاهی از قطر و وزن میلگرد کمک می ‌کند تا میلگرد به اندازه مورد نیاز سفارش داده شود و از خرید مازاد و غیر ضروری میلگرد جلوگیری شود. البته لازم است بدانید یکی از بهترین گزینه ها برای جلوگیری از هدررفت میلگرد، استفاده از جدول لیستوفر است. لیستوفر میلگرد را که همراه با نقشه ساختمان ارائه می شود، می توان بهترین راهنمای خرید میلگرد دانست. همچنین با سنجش و برآورد قیمت میلگردهایی که در نقشه مشخص شده اند، می توانید هزینه نهایی را قبل از اقدام به خرید محاسبه نمایید. برای این منظور می توانید قیمت روز انواع میلگرد را در لینک زیر مشاهده کنید.

سخن آخر

از آنجایی که میلگرد و مشخصات آن در صنعت ساختمان سازی اهمیت بسیاری دارد، مهندسین در زمان خرید و استفاده از این محصول، توجه ویژه ای به نوع، اندازه و سایز میلگردها دارند. اگرچه قطر اسمی میلگرد روی پلاک فلزی بندیل های میلگرد و یا در گواهی نامه فنی آن ها ذکر می شود، اما در زمان ساخت و ساز و با توجه به تنوع بالای میلگردهای مورد استفاده، دانستن انواع روش های اندازه گیری قطر میلگرد کمک بسیاری به مهندسین، پیمانکاران و تمامی افراد درگیر با این محصول خواهد کرد.

سوالات متداول اندازه گیری قطر میلگرد