از آنجایی‌که ورق سیاه، یکی از پرکاربردترین مواد پایه‌ای برای ساخت انواع پروفیل‌ها و مقاطع فولادی به‌شمار می‌رود، شناخت تمامی عیوب ورق سیاه به شما کمک می‌کند تا کیفیت این محصول را در زمان خرید مورد بررسی قرار دهید. ازجمله عیوب ورق سیاه باید به وجود موج، چسبندگی، خراش، پوسته، حفره، سوراخ، تاخوردگی، زنگ‌زدگی و برخی موارد دیگر اشاره کرد که حین فرآیند تولید یا در مراحل تکمیلی به‌وجود می‌آیند. گاهی این عیوب قابل قبول هستند، اما بسیاری از مواقع باید رفع و اصلاح شوند. معرفی عیوب ورق سیاه، این که چه عیوبی مهم تر و کدام یک اهمیت کمتری دارند و استاندارد ملی ایران چه نظری در مورد این عیوب دارد را در این مقاله از دانشنامه آهن ملل بخوانید.
نسخه صوتی مقاله عیوب رایج ورق سیاه
با ورق سیاه بیشتر آشنا شوید
ورق سیاه، نام محصولی است که با استفاده از روش نورد گرم و تحت دمایی حدود ۹۳۰ درجه سانتی‌گراد تولید می‌شود و همین فرآیند، دلیل اصلی ایجاد لایه‌ی اکسید روی سطح ورق و کدرشدن ظاهر این محصول است. به همین خاطر، چنین ورق‌هایی را با نام ورق سیاه می‌شناسند. ورق
انواع ورق سیاه، به‌عنوان مهم‌ترین ورق های فولادی به‌شمار می‌روند که در صنایع متنوعی کاربرد دارند. از مهم‌ترین دلایل توجه به عیوب ورق های سیاه نیز همین است. در مقاله زیر می توانید با ورق سیاه بیشتر آشنا شوید.
# حتما بخوانید
چرا آشنایی با عیوب ورق سیاه اهمیت دارد؟
یکی از معیارهای مهمی که در زمان خرید ورق‌های سیاه مورد توجه قرار می‌گیرد، کیفیت سطحی و ظاهری آنها است. در واقع، کیفیت ظاهری ورق ها یکی از الزامات مهم برای بررسی کیفیت کلی این محصول به حساب می‌آید.
از آن جایی که ممکن است ورق‌های سیاه، طی فرآیند نورد گرم دچار آسیب‌های مختلفی شوند، در نتیجه معمولا متقاضیان زمان خرید توجه زیادی به عیوب ورق سیاه دارند تا بتوانند نهایتاً محصولی باکیفیت انتخاب کنند.
نکته: مشکلات ورق سیاه، مانند اکسید و پوسته سطح ورق می تواند از نظر ضخامت، چسبندگی و رنگ متغیر باشد. حذف این اکسید یا پوسته به وسیله اسیدشویی یا پاشش ذرات (ساچمه زنی) انجام می شود که همین امر، ممکن است باعث ظاهرشدن نواقص سطحی گردد که پیش از این عملیات به راحتی دیده نمی شدند. (استاندارد ملی ایران شماره ۳۶۹۴). همچنین، کشش ورق نیز ممکن است عیوبی را نمایان کند که تا قبل از آن مشخص نبود. (استاندارد ملی ایران شماره ۳۶۹۳)
رایج ترین عیوب ورق سیاه را بشناسید
برای طبقه بندی عیوب سطحی ورق سیاه یک استاندارد یکپارچه و بین المللی وجود دارد. با توجه به عوامل مختلف از جمله فرآیند تولید، مراحل تکمیلی و جابه‌جایی، این عیوب متفاوت خواهند بود ولی مجموعا به ۳۳ نوع تقسیم می شوند. جدول زیر مهم‌ترین عیوب ورق سیاه است که آن ها را معرفی و دلیل ایجادشان را شرح داده ایم.
جدول عیوب ورق سیاه فولادی
| نوع عیب | تعریف | دلیل ایجاد عیب (منشا) |
| پوسته | هنگامی که نقاطی روشن روی ورق مشاهده شود که امکان لمس‌کردن ندارد و به شکل منظمی هستند، به‌عنوان یکی از عیوب ورق سیاه با عنوان پوسته‌شدن شناخته می‌شود. | یکی از مراحل تولید، پوسته‌زدایی است که با استفاده از تجهیزات خاصی انجام می‌شود. اگر این فرآیند به‌درستی اجرا نشود، امکان ایجاد پوسته روی ورق وجود دارد. |
| ناخالصی | ذرات ناخالصی موجود در مذاب شمش فولادی که از آن جدا نمی‌شود و به شکل خراش روی ورق سیاه قابل مشاهده هستند. | در زمان ریخته‌گری فولاد، ناخالصی‌های همراه آن جدا نمی‌شوند و با انجام فرآیند نورد در طول ورق به چشم می‌خورند. |
| سوراخ | فرورفتگی‌هایی به شکل هلال یا دایره از دیگر عیوب ورق فولادی است. | اعمال فشار زیاد در زمان تولید ورق سیاه با استفاده از شمش یا چسبیدن جسم خارجی |
| دندانه اره‌ای (saw edge) | لبه‌های کنگره‌ای در کناره‌های ورق سیاه که معمولا بُرنده هستند. | دلیل اصلی این آسیب، تیزنبودن تیغه‌ها حین عملیات برش ورق سیاه است. |
| کویل بریک اسیدشویی | شیارهایی عرضی که روی سطح ورق سیاه دیده می‌شوند. | دلایل ایجاد این مشکل، مربوط به بازشدن کلاف گرم، قبل از ورود به حوضچه اسیدشویی، در زمان عبور از دستگاه بویلر و وجود اختلاف دما به دلیل پدیده نقطه تسلیم است. |
| لکه توقف | از سری عیوب ورق سیاه که به شکل لکه‌های سیاه‌رنگ دیده می‌شود. | مشکلات فنی، طولانی‌شدن جوشکاری و مدت‌زمان معلق‌ماندن ورق در حوضچه اسیدشویی و پایین‌بودن سرعت در خط تولید |
| لکه امولسیون | رسوب‌های شکسته‌شده امولسیون که به صورت نامنظم روی ورق تشکیل می‌شوند. | لکه‌های امولسیون، هنگام عبور از کوره‌های بازپخت به‌وجود می‌آیند. |
| ایجاد حفره | فرورفتگی‌هایی به شکل نامنظم روی ورق سیاه | به‌جا‌ماندن اجسام خارجی، وجود روغن یا گریس بین سیلندرها و ورق سیاه |
| زنگ زدگی | پوسته‌هایی به رنگ سیاه یا قرمز بر سطح ورق‌های سیاه | نفوذ رطوبت به دلیل انبارکردن به مدت طولانی یا عدم رعایت نکات و اصول نگهداری از ورق فولادی |
| خراش | خطوط تجمعی یا منقطع روی سطح ورق که در جهت نورد تشکیل می‌شوند. | به‌دلیل اصطکاک بین ورق سیاه و غلتک، جسم خارجی، دستگاه‌ها و تجهیزاتی که حین فرآیند تولید به‌کار می‌روند. |
| کثیفی سطح | آلودگی‌های ناشی از برخورد روغن که بر سطح ورق دیده می‌شوند. | روغن‌ریزی تجهیزات خط تولید، اشتباه در انجام فرآیند بازپخت و وجود روغن در هوای فشرده خشک‌کننده |
| چسبندگی | خطوطی که به‌صورت منحنی به‌وجود می‌آیند. | کشش زیاد، حین اسکین پاس برای بازکردن جوش‌های ایجادشده در فرایند بازپخت |
| هاله‌های بازپخت | هاله‌هایی شبیه به مارپیج یا خوشه که به‌صورت تیره‌رنگ قابل مشاهده هستند. | به‌دلیل نفوذ اکسیژن، حین فرآیند بازپخت یا قرارگرفتن ورق داغ در معرض هوا |
| تاخوردگی | مشاهده خطوطی مورب و به رنگ روشن روی سطح ورق سیاه | به‌دلیل آسیب غلتک‌های کاری |
| موج | تغییر شکل غیر یکنواخت در طول ورق که در کناره‌ها و مرکز، بیشتر به چشم می‌خورد. | عدم تناسب ضخامت ورق قبل از نورد، عدم اعمال فشار یکسان ازسوی غلتک‌ها یا عملکرد نامناسب تیغه‌ها |
| کرنش‌های پیشرونده ( کویل بریک – اج استرین – نوارهای لودر) | خطوطی با اشکال مختلف که با رنگ روشن دیده می‌شوند و به‌صورت منظم یا نامنظم در فواصل طولی قابل مشاهده هستند. | اعمال تنش موضعی که باعث عبور از نقطه تسلیم ورق می‌شود. |
| کم اسید شویی | وجود رگه‌های تیره‌رنگ در عرض ورق سیاه | پایین‌بودن غلظت یا درجه حرارت اسید، غوطه‌وری اشتباه در حوضچه و بالابودن سرعت حرکت ورق |
| خراش باز شدن کلاف (لغزشی) | خراش‌هایی شبیه به خوشه یا پنجه گربه | به‌دلیل اصطکاک بین لایه‌های ورق در زمان بازشدن کلاف |
| کاناله (بادکردگی حرارتی) | برآمدگی‌هایی روی سطح ورق سیاه که با لمس‌کردن و چشم غیرمسلح قابل تشخیص است. | مواقعی که سردکاری به‌صورت یکنواخت انجام نمی‌شود. |
| آسیب ناشی از لرزش یا مشکل غلتک‌ها | خطوط تیره و روشن که به‌صورت موازی یا عمود بر هم هستند. | ایجاد لرزش در دستگاه ماشین‌زنی، آسیب غلتک‌ها و وجود روغن زیاد در امولسیون |
| تلسکوپی شدن ورق | بیرون‌زدن لایه‌های داخلی کلاف (ورق رول شده) که ظاهری تلسکوپی ایجاد می‌کند. این جابه‌جایی یا بیرون زدگی لبه ورق (تلسکوپی شدن ورق) ممکن است از یک سو یا دو سوی رول اتفاق بیوفتد. | ایجاد مشکل در زمان جمع‌کردن کلاف‌های ورق سیاه |
آیا عرضه مجدد ورق های معیوب انجام می شود؟
در فرآیند تولید ورق به صورت استاندارد، ورق های تولیدی آزمایش شده و از نظر عیوبی که در جدول بالا معرفی کردیم بررسی می شوند. در صورتی که این عیوب بیشتر از حد مجاز باشد، آن محصول به بازار عرضه نمی شود. از جمله آزمایش هایی که برای این منظور انجام می شود «آزمون ماشین کاری و عیب» نام دارد که در آن، ماشین کاری معیوب، عیوب ظاهری، ترک و … بررسی می گردد.
طبق استاندارد ملی ایران، تولیدکننده می تواند محصولات مردودی را در آزمایشات تفکیک کرده و پس از انجام عملیات مناسب روی آن ها (مانند عملیات حرارتی و …) و رفع عیوب، ورق ها را مجددا عرضه کند. در این حالت، در صورت درخواست مشتری باید مراحل آماده سازی به اطلاع مشتری رسانده شود.
در واقع، طبق استاندارد ملی، تولیدکننده کاملا مجاز است ورق های مردودی را پس از انجام آزمون های جدید و تایید شدن، مجددا عرضه کند.
عیوب مجاز و غیر مجاز ورق سیاه، طبق استاندارد ملی ایران
استاندارهای تدوین شده در زمینه تولید ورق سیاه، حاوی نکاتی است که می تواند بهترین کمک و راهنما برای تولیدکننده و خریدار باشد. از جمله این نکات، موارد مربوط به شناسایی عیوب مجاز و غیرمجاز ورق سیاه است که مهم ترین آن ها شامل موارد زیر می شود:
نکات زیر برگرفته از استاندارد ملی ایران شماره ۳۶۹۴ (ورق فولادی گرم نوزدیده با کیفیت سازه‌ای) و استاندارد ملی ایران شماره شماره ۳۶۹۳ (ورق فولادی گرم نوردیده با کیفیت معمولی و کششی) می باشد.
- شدت عیوب نباید به گونه ای باشد که باعث افزایش احتمال خسارت به ابزار کار یا شکستن آن ها شود. همچنین نباید این عیوب باعث ایجاد مشکلات در جوشکاری شود.
- ورق ها باید عاری از هرگونه لایه لایه شدن، عیوب سطحی و دیگر نواقصی باشند که در خواص محصول نهایی یا فرآیندهایی که روی ورق انجام می شود، اختلال ایجاد کند.
- ممکن است درصد عیوب ورق های رول شده (کلاف) بیشتر از ورق شیت باشد. دلیل آن نیز فرآیند تولید ورق کلاف است؛ زیرا به تولیدکننده این امکان را نمی دهد که به راحتی نواحی دارای عیب را مشاهده و رفع کنند. به همین دلیل، زمان خرید رول ورق به عیوب سطحی آن بیشتر توجه کنید.
- فرورفتگی ها، حفره های کوچک، اثر غلتک های کوچک، خراش، اثرات ناشی از قرقره حمل کلاف و تغییر رنگ جزئی، مجاز است.
- ورق ها نباید دارای زخمک (Sliver)، درز، ترک یا خراش هایی باشند که استفاده از ورق را دچار مشکل کنند.
خرید ورق سیاه
هنگام خرید انواع گریدهای ورق سیاه، علاوه بر مشخصات فنی و قیمت آنها، درنظرگرفتن عیوب ورق سیاه نیز به شما کمک می‌کند تا محصولی باکیفیت و مناسب را تهیه کنید. برای این منظور، بهتر است مرکز معتبری را در نظر بگیرید. در صفحه زیر نیز می توانید قیمت ورق سیاه در ابعاد متفاوت و کارخانه های مختلف را مشاهده کنید.
مشاهده قیمت و خرید ورق سیاه
آهن ملل؛ توزیع کننده انواع ورق فولادی به صورت آنلاین و حضوری
خرید ورق سیاهجمعبندی
علاوه بر این که مشخصات فنی و استانداردهای تولیدی ورق‌های سیاه از اهمیت بالایی برخودار است، توجه به ساختار و ظاهر این محصول نیز به منظور یافتن عیوب سطحی، بسیار مهم و ضروری خواهد بود. انواع عیوب ورق سیاه، شامل پوسته‌شدن، لرزشی، لغزشی، موج، کاناله، تاخوردگی، چسبندگی، خراش، ناخالصی و برخی موارد دیگر است که تولیدکنندگان و خریداران، توجه ویژه‌ای به این این موارد دارند.
سوالات متداول
عیوب ورق سیاه شناخته شده چه تعداد است؟
برای طبقه بندی عیوب سطحی ورق سیاه استاندارد یکپارچه و بین المللی وجود دارد و مجموعا این عیوب را به ۳۳ نوع تقسیم می کند که در این مقاله مهم ترین آن ها معرفی شد.
آیا ورق های معیوب مجدد عرضه می شوند؟
طبق استاندارد ملی ایران، تولیدکننده ورق سیاه می تواند محصولات معیوب را در آزمایشات تفکیک کرده و پس از انجام عملیات مناسب روی آن ها و رفع عیب، ورق را مجددا عرضه کند.
کدام عیوب ورق سیاه مجاز است؟
از جمله عیوب مجاز در ورق سیاه، طبق استاندارد ملی ایران فرورفتگی ها، حفره های کوچک، اثر غلتک های کوچک، خراش، اثرات ناشی از قرقره حمل کلاف و تغییر رنگ جزئی می باشد.
