چگونه تیرآهن تقلبی را از اصل تشخیص دهیم؟

روش های بسیاری برای پیدا کردن تفاوت تیرآهن تقلبی و اصل وجود دارد؛ از جمله بررسی نوع تیرآهن، ابعاد، وزن، ترکیب شیمایی آن و … که با توجه به آن ها می توان از اصالت تیرآهن مورد نظر و کیفیت و کارایی آن مطمئن شد. با این مقاله از دانشنامه آهن ملل همراه باشید تا با تمامی روش های تشخیص تیرآهن تقلبی از اصل آشنا شوید.

تیرآهن چیست؟

تیرآهن، یکی از مهم ترین مقاطع فولادی در ساختمان سازی به شمار می رود و به همین دلیل، درصد بالایی از کیفیت سازه به کیفیت این مقطع فولادی بستگی خواهد داشت. تیرآهن ها انواع گوناگونی دارند که در شکل ظاهری، مشخصات و استاندارد متفاوت هستند. شکل ظاهری یا سطح مقطع تیرآهن ها به طور کلی به شکل I یا H است و با طول استاندارد ۱۲ متر تولید می شوند. تیرآهن های I شکل در دو نوع IPE (که در بازار به تیر معروف است) و INP ساخته می شوند. تیرآهن H شکل نیز که به تیرآهن هاش معروف است در سه نوع سبک، سنگین و فوق سنگین تولید می شود. برای آشنایی کامل با انواع استانداردهای تیرآهن، توصیه می کنیم مقاله زیر را مطالعه نمایید.

از تیرآهن به دلیل استحکام بالا، در سازه های مرتفع و بزرگ، به ویژه در سازه های فلزی از جمله ساختمان های تجاری و مسکونی استفاده می شود. همچنین برای ساخت ریل قطارهای برقی و آسانسورها نیز از تیرآهن ها استفاده می کنند. استفاده گسترده از تیرآهن ها با تناژ بالا در پروژه های ساختمانی، از دلایل اهمیت بسیار زیاد آن ها است. همچنین، قیمت تیرآهن ها تاثیر زیادی در هزینه پروژه های ساختمانی دارد.

نحوه تشخیص تیرآهن تقلبی

به طور کلی، استفاده از اصطلاح تیرآهن تقلبی صحیح نمی باشد؛ زیرا این مقطع فولادی فقط در کارخانه های تولید تیرآهن و به صورت تخصصی تولید می شود و امکان ساخت آن ها در کارگاه ها یا مراکز غیر معتبر وجود ندارد. به همین دلیل، استفاده از کلمه تیرآهن تقلبی، مفهوم ندارد. منظور از تشخیص تیرآهن تقلبی از اصل نیز بررسی مشخصات و مستندات همراه با تیرآهن برای تشخیص نوع تیرآهن، اصالت تیرآهن، درصد خلوص مواد و به طور کل، کیفیت و کارایی آن می باشد. برای این منظور نیز فقط کافی است در زمان خرید تیرآهن و دریافت آن، مطالبی که در ادامه آورده ایم در نظر بگیرید. با رعایت نکات گفته شده می توانید با اطمینان، اصالت تیرآهن خود را تعیین نمایید.

۱- استانداردهای تیرآهن و مشخصات ظاهری آن ها

تیرآهن ها در استانداردهای مختلفی تولید می شوند و هر کدام شکل ظاهری متفاوتی دارند. بررسی شکل هندسی و مشخصات ظاهری تیرآهن از نکاتی است که باید حتما در زمان خرید و دریافت بار به آن توجه کنید. با بررسی شکل ظاهری تیرآهن ها می توان نوع تیرآهن و استاندارد تولید آن را تشخیص داد. این مسئله، مخصوصا زمانی اهمیت پیدا می کند که استاندارد طراحی و ساخت سازه با استاندارد تیرآهن خریداری شده مطابقت نداشته باشد. به طوری که ممکن است مشتری بعد از تهیه و حتی انتقال تیرآهن به محل پروژه، با عدم تطابق استاندارد تولید آن با استاندارد طراحی سازه مواجه شود.

به طور کلی، این مقطع فولادی در سه نوع IPE، INP و IPB تولید می شود که از نظر ظاهری با یکدیگر متفاوت و به صورت زیر می باشد:

• تیرآهن IPE، سطح مقطعی به شکل I دارد و بال های آن موازی هستند. این تیرآهن طبق استاندارد اروپا تولید شده و بیشترین کاربرد را در ایران دارد (ساختمان های ساخته شده در ایران نیز معمولا طبق استاندارد اروپا طراحی می شوند)
• تیرآهن INP نیز سطح مقطعی I شکل دارد، ولی تفاوت ظاهری آن با تیرآهن IPE در بال های آن ها می باشد. بال های تیرآهن INP دارای شیب ملایمی بوده و ضخامت در سرتاسر بال، یکسان نیست. این تیرآهن طبق استاندارد آمریکا می باشد و در کشورهایی مانند روسیه و چین تولید می شود.
• تیرآهن IPB به دلیل شکل مقطع H شکلی که دارد، به تیرآهن هاش معروف است. تیرآهن هاش، بال های بزرگتری نسبت به تیرآهن I دارد و در سه نوع سبک، سنگین و فوق سنگین تولید می شود که تفاوت ظاهری آن ها نیز در ضخامت بال و ارتفاع جانشان است.

توصیه می کنیم برای آشنایی بیشتر با تیرآهن هاش و انواع آن، مقاله زیر را مطالعه کنید.

۲- درصد خلوص تیرآهن

بررسی ترکیب شیمیایی به کار رفته در ساخت تیرآهن و درصد خلوص مواد آن از مهم ترین پارامترهای تاثیرگذار در مقاومت و تحمل بار تیرآهن است. به همین دلیل، اگر نسبت به مقاومت تیرآهن خود به اطمینان بیشتری نیاز دارید (مخصوصا در تیرآهن های وارداتی)، حتما آنالیز شیمایی تیرآهن مورد نظر را بررسی کرده و با استانداردهای ملی و بین المللی مطابقت دهید.

۳- طول تیرآهن

تمام انواع تیرآهن ها با طول استاندارد ۱۲ متر تولید می شوند؛ اما وجود تیرآهن های با متراژ پایین تر یا بالاتر از ۱۲ متر نشان از تقلبی بودن آن ها نیست؛ زیرا ممکن است زمان تولید، تیرآهن در طول کمتر از ۱۲ متر برش بخورد که به آن ها تیرآهن نرمال می گویند. به همین دلیل، تیرآهن های نرمال را نمی توان تقلبی نامید؛ چون دقیقا مشابه تیرآهن های دیگر ساخته می شوند.

تیرآهن های بالاتر از ۱۲ متر نیز با محاسبات خاص و طبق درخواست مشتری در کارخانه طراحی و ساخته می شوند؛ به همین دلیل برای تهیه چنین تیرآهنی، ابتدا حتما نسبت به کارخانه تولیدکننده اطمینان حاصل کنید.

۴- وزن تیرآهن

یکی دیگر از پارامترهای مهم در تشخیص کیفیت و استاندارد تیرآهن، توجه به وزن آن است. برای این منظور می توانید از چند روش استفاده کنید. اولین راه، استفاده از فرمول محاسبه وزن تیرآهن است که به کمک آن و با اندازه گیری ابعاد تیرآهن می توانید وزن تیرآهن خود را به دست آورید. با مقایسه وزن به دست آمده با وزن استاندارد نیز می توانید نسبت به استاندارد بودن تیرآهن خود مطمئن شوید.

فرمول محاسبه وزن تیرآهن:

در صفحه زیر نیز می توانید ویدئوی آموزشی نحوه محاسبه وزن تیرآهن را مشاهده کنید.

روش های دیگر به دست آوردن وزن تیرآهن که راحت تر و سریع تر است، استفاده از جداول وزنی کارخانه های تولید کننده، یا استفاده از جدول اشتال و یا جدول استاندارد ملی است. در این جداول و به ویژه جدول اشتال، وزن استاندارد انواع تیرآهن در سایزهای مختلف درج شده است. به طور مثال، وزن ۱ متر تیرآهن IPE سایز ۱۴ طبق جدول اشتال، ۱۲.۹کیلوگرم و طبق جدول استاندارد ملی ایران هم ۱۲.۹ کیلوگرم است. در جدول وزنی کارخانه ذوب آهن نیز برای تیرآهن سایز ۱۴ آن وزن ۱۲.۹ کیلوگرم درج شده است. البته این مقدایر می تواند تلرانس داشته باشد. به طور مثال، تیرآهن ۱۴ کارخانه ذوب آهن در دو نوع سبک و سنگین تولید می شود که تیر سبک وزن آن ۱۱.۶ و سنگین وزن آن ۱۲.۹ می باشد. وزن واحد تیرآهن ۱۴ فایکو نیز حدود ۱۰ کیلوگرم است.

اما اختلاف وزن چشمگیر، نیاز به بررسی بیشتر دارد و باید نسبت به خرید آن تامل کنید. برای مقایسه وزن تیرآهن کارخانه های مختلف، حتما به صفحه قیمت آهن ملل مراجعه کنید. به طور کلی، هرچه وزن تیر بیشتر باشد، قیمت بالاتری نیز دارد. پس باید دقت داشته باشید تیرآهن، مشخصات فنی مورد نیاز شما را داشته باشد.

۵- قیمت تیرآهن

همانطور که گفتیم وزن تیرآهن، مهم ترین پارامتر تاثیرگذار بر قیمت تیرآهن است. پارامترهای دیگر، شامل استاندارد تولید، آلیاژ استفاده شده و … می باشد.

ممکن است تیرآهن با آلیاژ و سایز یکسان در نوع سبک و سنگین تولید شود، اما وزن متفاوتی داشته باشد. مسلما تیرآهن سبک تر، وزن کمتری دارد. بنا بر این، بهتر است ابتدا رنج قیمت نرمال انواع تیرآهن و سایزهای مختلفشان را بدانید و سپس اقدام به مقایسه کنید. اگر با فروشنده‌ ای مواجه شدید که تیرآهن را با قیمتی متفاوت در محدوده نرمال قیمتی آن عرضه می‌کند، کمی درنگ کنید و حتما پارامتر وزن تیرآهن را بررسی کنید. لزوماً در چنین مواردی، شخص فروشنده متقلب نیست؛ اما احتیاط کردن از بروز خسارات احتمالی مالی و جانی در آینده جلوگیری می کند.

۶- علامت حک شده بر روی تیرآهن

بررسی علامت حک شده روی تیرآهن یا پلاک بندیل آن، یکی دیگر از راه های تشخیص اصالت این محصول است. تولیدکنندگان این مقطع فولادی در زمان تولید تیرآهن اقدام به درج علامت اختصاری کارخانه بر بال تیرآهن می کنند. این علامت اختصاری بر اساس نام تجاری کارخانه تولیدکننده می باشد؛ مانند علامتESCO  که روی تیرآهن های ذوب آهن حک می شود. در برخی موارد نیز کنار نام تجاری، عدد سایز تیرآهن حک می شود؛ مانند INSIG 14 که روی بال تیرآهن سایز ۱۴ اهواز (کارخانه گروه ملی) درج می شود. در ادامه، چند نمونه از علامت های اختصاری کارخانه های مختلف را معرفی می کنیم.

• علامت اختصاری کارخانه ذوب آهن اصفهان: ESCO
• علامت اختصاری کارخانه گروه ملی اهواز: INSIG
• علامت اختصاری شرکت فولاد البرز ایرانیان: FAICO
• علامت اختصاری شرکت فولاد ناب تبریز: FNT
• علامت اختصاری مجتمع فولاد صنعت بناب: BS

۷- رنگ تیرآهن

یکی دیگر از روش های تشخیص تیرآهن باکیفیت، توجه به رنگ محصول می باشد. تیرآهنی که تازه از کارخانه خارج شده باشد، رنگی نزدیک به خاکستری یا مشکی دارد و رنگ در تمام سطح آن یکنواخت است. به مرور، رنگ تیرآهن به دلیل رطوبت هوا کمی به سمت زرد متمایل می شود که امری طبیعی است. اگر این زنگ زدگی به عمق تیرآهن نفوذ نکرده باشد و بتوان آن را به راحتی پاک کرد، مشکلی در کیفیت تیرآهن ایجاد نمی کند؛ اما اگر رنگ تیرآهن به قهوه ای تیره متمایل شود و خوردگی در عمق تیرآهن نفوذ کرده باشد، باید نسبت به کیفیت و کارایی آن اطمینان حاصل کنید. وجود چنین مشکلاتی بیشتر در اثر انبارکردن نادرست یا غیر اصولی به وجود می آید.

۸- پلاک بندیل تیرآهن

تطابق مشخصات تیرآهن با پلاک نصب شده روی محصول، یکی دیگر از راه های تشخیص اصالت تیرآهن می باشد. پلاک بندیل تیرآهن یا پلاک شناسایی به بدنه تیرآهن چسبانده می شود یا به آن پانچ می گردد و حاوی مشخصات زیر می باشد:

• برند تولید کننده
• علامت مشخصه برند
• استاندارد تولید تیرآهن
• سایز
• شماره ذوب و بسته
• تاریخ تولید

خریداران می توانند با بررسی مشخصات این پلاک در زمان تحویل و مقایسه آن با فاکتور خرید، نسبت به اصالت تیرآهن خود مطمئن شوند.

۹- برگ آنالیز تیرآهن

برگه ای تحت عنوان برگ آنالیز یا برگه کنترل کیفی همراه بار به مشتری تحویل داده می شود که تاییدکننده استاندارد تیرآهن بر اساس مشخصات ارائه شده است. وجود این برگه، خود نشان از اصالت محصول است؛ اما حتما مشخصات مندرج در آن را با مشخصات موجود در فاکتور خرید خود تطابق دهید. در این برگه، آزمایش هایی مانند تست مقاومت، استحکام کششی، فشاری و قابلیت جوش پذیری تیرآهن وجود دارد.

۱۰- خرید تیرآهن از شرکت معتبر

خرید تیرآهن از فروشندگان معتبر، یکی دیگر از راه های اطمینان از اصالت تیرآهن می باشد. با انتخاب شرکت معتبر، می توانید از صحت و اعتبار بار خود اطمینان پیدا کنید و دیگر نگران تیرآهن تقلبی یا غیر اصل نباشید. همچنین خرید از شرکت های معتبر مانند شرکت آهن ملل، (در صورت درخواست شما) امکان بازدید از محصول را ایجاد می کند. علاوه بر این با دریافت فاکتور معتبر و رسمی از شرکت می توانید نسبت به اجرای تعهدات شرکت، اصل بودن کالا و جبران خسارات احتمالی مطمئن باشید. جهت استعلام قیمت، مشاوره و خرید تماس بگیرید.

سخن آخر

تیرآهن از اصلی ترین مصالح صنعت ساخت و ساز است که بدون استفاده از آن، ساختمان سازی غیر ممکن خواهد بود. همچنین استفاده صحیح از تیرآهن، در طول عمر سازه و استحکام آن نقش اساسی دارد. روش ها و پارامترهای زیادی برای تشخیص تیرآهن تقلبی از اصل وجود دارد که در این مقاله به طور کامل بررسی شد.

سولات متداول تشخیص تیرآهن تقلبی از اصل