ورق قلع اندود (تین پلیت) چیست؟ + خواص، کاربرد و نحوه تولید

ورق قلع اندود یا تین پلیت، ورق فولادی است که با روش رسوب الکترولیتی، روی دو طرف آن لایه ای از عنصر قلع پوشانده شده است. این نوع ورق، ظاهر زیبا، مقاومت بالا در برابر خوردگی و همچنین قابلیت لحیم کاری بالایی دارد. ورق قلع اندود در دسته ورق های سرد قرار می گیرد و با طیف گسترده ای از ضخامت، پوشش سطح و کیفیت تولید و عرضه می شود. در این مقاله سعی کردیم همه چیز در مورد ورق قلع اندود از انواع ورق قلع اندود، انواع ضخامت ورق و پوشش آن، ویژگی ها، کابرد و همچنین نحوه تولید ورق قلع اندود را به طور کامل بررسی کنیم.

آهن ملل		ویژگی های محصول
۱	نام محصول	ورق قلع اندود یا ورق تین پلیت (electrolytic tin-coated sheet یا electrolytic tinplate)
۲	انواع از نظر پرداخت ورق	براق – سنگی ظریف – سنگی – نقره ای – مات
۳	انواع از نظر کیفیت	معمولی – کششی – کششی عمیق – کششی عمیق آرام شده با آلومینیوم
۴	ضخامت	از ۰.۵۰ میلی متر تا ۰.۸۵ میلی متر
۵	عرض	۶۰۰ تا ۱۰۵۰ میلی متر به شکل کلاف (رول) و ورقه (شیت)
۶	روش تولید	روش رسوب الکترولیتی

 تاریخچه تولید ورق قلع اندود

ایده‌ ساختن ورق‌ های قلع اندود از صدها سال قبل به ذهن بشر رسیده بود. ابتدا انسان‌ ها از مواد غذایی به روش نمک سود کردن نگهداری و استفاده می‌ کردند که کم کم ایده‌ ساخت ظروف برای نگهداری مواد غذایی مطرح شد. سرانجام در سال ۱۶۶۵، فردی به نام نیکلاس برای اولین بار به کمک آهن، ظروفی را با هدف نگهداری مواد غذایی از ورق قلع اندود تولید کرد. البته در گذشته از این ورق، بیشتر برای گلدان، سینی‌ ها و … استفاده می شد، اما به طور کل، گسترده ‌ترین کاربرد آن در تولید قوطی‌ های کنسرو است. دلیل آن نیز خواص قلع و ویژگی های عالی این عنصر (مانند مقاومت بالا در برابر خوردگی و لحیم پذیری بالای آن) است.

منظور از قلع اندود چیست؟

قلع اندود کردن، به معنی پوشاندن لایه نازکی از عنصر قلع روی فولاد یا آهن است. محصول نهایی این فرآیند، فلز قلع اندود نام دارد. اندودکردن فلز با قلع، معمولا به منظور جلوگیری از خوردگی انجام می شود.

قلع اندود کردن یا فلز قلع اندود، چون به راحتی لحیم می شود، در صنعت برق کاربرد زیادی دارد. همچنین به دلیل سمی نبودن و مقاومت بالای آن در برابر خوردگی با رطوبت، مواد غذایی و خاک، کاربرد زیادی در ساخت ظروف نگهداری و کنسرو غذا دارد.

ورق قلع اندود چیست؟

این محصول، معمولا به عنوان ورق قلع اندود الکترولیتی و با نام انگلیسی electrolytic tin-coated sheet یا electrolytic tinplate معرفی می شود. منظور از الکترولیتی بودن، روش قلع اندود کردن ورق است. همچنین تین پلیت نیز به معنی «پوشش دادن با قلع» می باشد.

به همین دلیل، ورق قلع اندود با نام‌ های دیگری چون ورق تین پلیت یا ورق قلع اندود نیز شناخته می‌ شود. ورق قلع اندود، شباهت زیادی به ورق های گالوانیزه دارد. تفاوت عمده آن‌ ها از نظر پوشش است که نوع پوشش ورق قلع اندود از فلز قلع و نوع پوشش ورق گالوانیزه از فلز روی است. ورق قلع اندود در طیف گسترده ای از ضخامت، پوشش و کیفیت، تولید و عرضه می شود.

معرفی ورق قلع اندود در استاندارد ملی ایران شماره ۲۱۰۹۹

ورق قلع اندود الکترولیتی، محصولی است که با رسوب دادن الکترولیتی قلع روی ورق فولادی سردنوردیده در یک خط قلع اندود الکترولیتی پیوسته به منظور تولید کلاف یا ورقه های قلع اندود به دست می آید.

برای تولید این محصول، ورق فولادی بعد از نورد سرد، وارد خط تولید ورق قلع اندود می شود. بعد با عبور ورق از استخر الکترولیتی حاوی محلول الکترولیت شده، هر دو طرف ورق با عنصر قلع پوشانده می شود. در این روش، قلع، نقش «آند» و ورق فولادی، نقش «کاتد» را ایفا می کند و به این صورت به روش الکترولیتی هر دو طرف ورق فولادی با لایه ای از قلع پوشیده می شود. به این عملیات، قلع اندود کردن می گویند.

نکته: ورق قلع اندود به طور کلی به دو صورت «یک بار سرد نوردیده» یا «دوبار سرد نوردیده» تولید می شود. ورق قلع اندود دوبار سردنوردیده نسبت به ورق یک بار سردنوردیده از انعطاف کمی برخوردار است و خواص جهت دار مشخصی از خود نشان می دهد. به همین دلیل برای مقاصدی خاص (مانند بدنه قوطی ها) جهت نورد باید بیان شود. در این حالت، جهت نورد باید در امتداد دایره محیطی قوطی قرار گیرد تا خطر ترک خوردن لبه قوطی به حداقل برسد.

علاوه بر ورق قلع اندود، ورق‌ ها در انواع مختلفی تولید می‌ شوند که هریک نسبت به نوع کاربردی که دارند در مصارف متعددی مورد استفاده قرار می‌ گیرند. انواع ورق های موجود در بازار، شامل ورق گالوانیزه، ورق روغنی، ورق رنگی، ورق شادولاین، ورق مشبک و غیره است. در مقاله زیر می توانید به طول کامل با تمامی انواع ورق فولادی آشنا شوید.

شکل ظاهری ورق قلع اندود

ورق قلع اندود در حالت کلی، ظاهری مات دارد؛ اما اگر در زمان تولید تا نقطه ذوب قلع گرم شود، قلع، ذوب سطحی شده و در نتیجه، ورق، ظاهری براق پیدا می کند. (در این حالت، مقداری آلیاژ قلع-آهن نیز در سطح مشترک پوشش و فولاد در حین فرآیند گرم کردن ایجاد خواهد شد.)

به طور کلی اینگونه می توان گفت که ظاهر سطح ورق قلع اندود بر اساس موارد زیر تعیین می شود:

• سطح ورق سیاه (که وارد مرحله نورد سرد و سپس قلع اندود شدن می گردد)
• وزن پوشش اعمال شده روی ورق
• ذوب سطحی شدن یا ذوب سطحی نشدن لایه قلع

با توجه به سه پارامتر بالا، نهایتا ورق قلع اندود می تواند با ۵ نوع شکل ظاهری یا اصطلاحا با ۵ پرداخت متفاوت به صورت زیر تولید و عرضه شود:

1. ورق قلع اندود براق
2. ورق قلع اندود سنگی ظریف
3. ورق قلع اندود سنگی
4. ورق قلع اندود نقره ای
5. ورق قلع اندود مات

در جدول زیر می توانید انواع پرداخت ورق قلع اندود را مشاهده کنید.

جدول ۱: پرداخت های رایج ورق قلع اندود

ردیف	پرداخت قلع اندود	کد	ورق سیاه		مذاب جریان یافته
			پرداخت	زبری سطح (میکرومتر)
۱	براق	BT	هموار	≤۰.۳۵	بله
۲	سنگی ظریف	FT	سنگی ظریف	۰.۲۵-۰.۴۵	بله
۳	سنگی	ST	سنگی	۰.۳۵-۰.۶۰	بله
۴	نقره ای	AM	مات	≥۰.۹۰	بله
۵	مات	MM	مات		خیر
اندازه گیری زبری سطح طبق استاندارد ISO 4288 انجام می گیرد.

پوشش ورق قلع اندود

منظور از پوشش ورق قلع اندود، پوشش کل روی دو طرف ورق بر حسب گرم بر متر مربع (gr/m^۲) است. جرم پوشش معین شده باید با ضخامت فلز پایه، الزامات شکل پذیری و همچنین با عمر مفید مورد انتظار برای مصرف مورد نظر سازگار باشد.

پوشش قلع با توجه به ویژگی‌ های منحصر به فردی که دارد، خواص مختلفی به ورق‌ های فلزی می‌ دهد؛ تا جایی که با این پوشش دهی، بسیاری از معایب و مشکلات ورق‌ های فلزی از بین می‌ رود. به عنوان مثال، استفاده از پوشش قلع باعث به تعویق انداختن فرسایش و در نتیجه، پیدا کردن حالتی ضد زنگ در آن می‌ گردد. جالب است بدانید برای ساخت یک ورق نمی‌ توان از فلز قلع استفاده کرد. به همین دلیل، ورق ساخته شده از فولاد را قلع اندود می کنند تا بتوان از خواص فلز قلع در ورق بهره برد.

جرم پوشش قلع در ورق قلع اندود چگونه مشخص می شود؟

جرم پوشش باید با الزمات مندرج در استاندارد ملی ایران مطابقت داشته باشد. کمترین مقدار مجاز پوشش مشخص شده در استاندارد باید ۱ gr/m^۲ روی هر طرف ورق باشد؛ ولی هیچ حد بالایی مشخص نمی گردد. به طور کلی، پرکاربردترین مقادیر برای وزن پوشش قلع، شامل ۱۱.۲، ۸.۴، ۵.۶، ۴، ۲.۸، ۲، ۱.۴و ۱ می باشد.

در جدول زیر می توانید جرم پوشش ورق قلع اندود (کل دو طرف) را طبق استاندارد ملی ایران مشاهده کنید.

برای استفاده از جدول زیر، ابتدا باید با شیوه نشان‌گذاری پوشش ورق قلع اندود در استاندارد ملی آشنا شوید که در ادامه معرفی می کنیم. نشانه گذاری انجام شده، نشان دهنده پوشش، جرم پوشش، حالت پوشش و کیفیت بوده و به صورت زیر می باشد:

• SN به معنی قلع اندود شده
• BR: براق کوره ای، ذوب سطحی شده
• MA: مات، غیر کوره ای، بدون ذوب سطحی
• اعداد ۰۱، ۰۲، ۰۳ و ۰۴: نشان دهنده کیفیت های معمولی، کششی، کشش عمیق و کشش عمیق آرام شده با آلومینیوم است.

به عنوان مثال، نشان SN056BR03 به صورت زیر معنی می شود:

• SN: قلع اندود
• ۰۵۶: با پوشش اسمی ۵.۶ گرم بر متر مربع (رجوع به جدول ۲)
• BR: دارای سطح براق (قلع ذوب سطحی شده)
• ۰۳: کیفیت کشش عمیق

جدول ۲ – جرم پوشش ورق قلع اندود (جرم کل دو طرف)

نشان گذاری پوشش	پوشش اسمی	حدود حداقل جرم پوشش
		حدود آزمون سه نقطه ای	حدود آزمون تک نقطه ای
	gr/m۲	ورقه gr/m۲	ورقه gr/m۲
SN056	۵.۶	۳.۷	۲.۸
SN112	۱۱.۲	۷.۳	۵.۶
SN168	۱۶.۸	۱۱.۰	۸.۲
SN224	۲۲.۴	۱۴.۶	۱۱.۰

انواع ورق قلع اندود

ورق‌های فلزی، معمولا بسته به نوع آلیاژ مورد استفاده برای ساخت آن ‌ها و بر اساس معیارهای دیگر،  تقسیم بندی می‌ شوند. مهم‌ ترین و معروف‌ ترین نوع تقسیم بندی ورق قلع اندود، مربوط به میزان نرمی و سختی آن است.

نکته: ورق های قلع اندود یک بار سرد نوردیده بر اساس درجه تمپر و مقادیر سختی به دست آمده طبقه بندی می شوند و طبقه بندی ورق های دوبار سرد نوردیده بر اساس مقادیر تنش انجام می گیرد.

تقسیم بندی ورق قلع اندود از نظر سختی، شامل موارد زیر است:

• ورق قلع اندود با تمپر ۲ (با درجه سختی «نرم»)
• ورق قلع اندود با تمپر ۳ (با درجه سختی «معمولی»)
• ورق قلع اندود با تمپر ۴ (با درجه سختی «سخت»)

همچنین در استاندارد ملی ایران، ورق قلع اندود بر اساس کیفیت تولید به ۴ دسته زیر تقسیم می شود:

کیفیت ۰۱: معمولی	برای مقاصد تولید عمومی مناسب است. در این کیفیت ورق در حالت تخت یا برای خم کاری یا شکل دادن ملایم استفاده می شود.
کیفیت ۰۲: کششی	هر سه کیفیت ۰۱، ۰۲ و ۰۳ کیفیت های کششی بوده و برای کشش یا شکل دادن سخت مناسب هستند.
کیفیت ۰۳: کششی عمیق
کیفیت ۰۴: کششی عمیق آرام شده با آلومینیوم (بدون پیرشدگی)

ابعاد ورق قلع اندود

ورق قلع اندود الکترولیتی، معمولا در ضخامت و عرض مشخص به صورت زیر تولید می شود:

ضخامت ورق قلع اندود: از ۰.۵۰ میلی متر تا ۰.۸۵ میلی متر

عرض ورق قلع اندود: ۶۰۰ تا ۱۰۵۰ میلی متر به شکل کلاف (رول) و ورقه (شیت)

 

معرفی استانداردهای تولید ورق قلع

این دسته از محصولات با تبعیت از استانداردهای ملی و بین المللی تولید می‌ شود. از جمله استانداردهای تدوین شده برای تولید ورق قلعی، می‌ توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استاندارد ملی ایران INSO 15997
• استاندارد ملی ایران INSO 21099
• استاندارد بین المللی  ASTM 623
• استاندارد بین المللی   ASTM 657
• استاندارد بین المللی   JIS G 3303
• استاندارد بین المللی   EN 10203/91
• استاندارد بین المللی   ISO 5950:2012
• استاندارد بین المللی   ISO 11949- 2016
• و …

ویژگی‌ ها و خصوصیات ورق قلع اندود

با توجه به فلز پایه مورد استفاده در ساخت ورق و پوشش دهی آن، می‌ توان اذعان داشت که این ورق مقاومت بسیار زیادی دارد. خصوصیات دیگر ورق‌ های قلع اندود، شامل موارد زیر است:

• عدم فرسایش زود هنگام
• قابلیت ضد زنگ
• انعطاف پذیری
• مقاومت بالا
• ضخامت یکنواخت سطح ورق
• ظاهر زیبا
• کاربرد وسیع
• مقاومت در برابر خوردگی
• متغیربودن جرم پوشش
• قابلیت لحیم کاری

علاوه بر ویژگی‌ های فنی و ظاهری که در بالا ذکر شد، ورق قلع دارای 5 مشخصه‌ برجسته‌ دیگری نیز می‌ باشد که شامل موارد زیر است:

• قابلیت لحیم کاری بالا

ورق قلع اندود، قابلیت لحیم کاری عالی دارد و به همین دلیل معمولا از این شیوه برای اتصال ورق ها استفاده می شود، اما در صورت نیاز به جوشکاری، اگر شرایط مناسب جوش انتخاب شود، این ورق برای جوشکاری نیز مناسب است.

• بازه مکانیکی گسترده

این ورق در مقایسه با سایر ورق‌ های فولادی، بر اساس مشخصات مکانیکی، بازه‌ تولید گسترده‌ ای دارد. به عنوان مثال، ورق قلع اندود از نظر پرداخت در ۵ ظاهر متفاوت و از نظر طبع در ۳ نوع مختلف تولید و قابل عرضه است.

• کاهش آلودگی محیطی

در صورت قرارگیری ورق قلع اندود در طبیعت، با کنش و واکنش‌ هایی مثل اکسیداسیون به چرخه‌ طبیعت بر می‌ گردد. به گفته متخصصان، این ورق در مقایسه با سایر ورق‌های فولادی، آلودگی کمتری داشته و انتخاب مناسبی برای سلامت اکوسیستم کره‌ زمین است.

• بازیافت آسان

این ویژگی تقریبا برای سایر ورق ‌های فولادی هم صدق می کند. آهن، به علت قابلیت جذب مغناطیسی خوبی که دارد، از زباله‌ های گسترده به راحتی جدا شده و به چرخه‌ بازیافت بر می‌ گردد. معمولا تا ۸۰ درصد از زباله‌ تولیدشده از مقاطع فلزی با استفاده از این روش بازیافت می‌ شوند.

• روغن اندود بودن

ورق قلع اندود الکترولیتی، همیشه دارای یک لایه روغن روی هر دو سطح ورق است. وجود روغن، سایش سطح ورق را به حداقل می رساند. لازم است به این نکته توجه کنید که این روغن به راحتی با مواد چربی زدا پاک می گردد و مناسب روانکاری در کشش یا شکل دهی نیست.

ترکیب شیمایی ورق قلع اندود

ترکیب شیمیایی یا آنالیز شیمیایی مذاب ورق قلع اندود نباید از مقادیر جدول زیر بیشر شود.

جدول ۳ – ترکیب شیمایی ورق قلع اندود

کیفیت		کربن (حداکثر)	منگنز (حداکثر)	فسفر (حداکثر)	گوگرد (حداکثر)
نشان گذاری	نام
۰۱	معمولی	۰.۱۵	۰.۶۰	۰.۰۳	۰.۰۳۵
۰۲	کششی	۰.۱۰	۰.۵۰	۰.۰۳	۰.۰۳۵
۰۳	کششی عمیق	۰.۰۸	۰.۴۵	۰.۰۲	۰.۰۳
۰۴	کششی عمیق آرام شده با آلومینیوم (بدون پیرشدگی)	۰.۰۶	۰.۴۵	۰.۰۲	۰.۰۳

 

کاربردهای ورق قلع اندود

کاربردهای این نوع ورق فلزی به ویژگی‌ های مکانیکی، فنی و شیمیایی آن بستگی دارد. یکی از ویژگی‌ های مهم ورق قلع اندود، مقاومت آن در برابر اکسید آهن و خوردگی است. به طور کلی، آهن و فولاد در برابر زنگ زدگی مقاومت بسیار کمی دارند که فلز قلع اندود این ضعف را جبران می کند.

کاربردهای ورق قلع، شامل موارد زیر است:

• برای ساخت انواع قوطی کنسرو، قوطی روغن جامد و به طور کل، قوطی مواد غذایی که به منظور حفاظت از مواد غذایی موجود در آن می‌ باشد.
• برای ساخت سینی های پخت به منظور پخت و پز و کاربردهای مشابه، بسیار مطلوب است.
• در ساخت قوطی های نوشابه ۲ تکه و ۳ تکه، قوطی های اسپری، درب شیشه و بطری از ورقع قلع اندود استفاده می شود.
• برای ساخت انواع منابع ذخیره سازی، مانند دبه، بشکه، چلیک و سطل استفاده می گردد.
• در ساخت صفحه های چاپ نیز کاربرد گسترده ای دارد.
• از ورق قلع اندود برای ساخت انواع قطعات الکترونیکی تخصصی یا غیر تخصصی و انواع بردها استفاده می‌ شود.
• برای ساخت قطعات خاصی از اتومبیل مانند واشرها و فیلترها استفاده می‌ شود.
• برای ساخت پانل های سقفی در ساختمان از ورق قلع اندود، استفاده بهینه‌ ای می‌ شود.

نحوه تولید ورق قلع اندود

به طور کلی، روش های تولید ورق قلع اندود در اختیار شرکت های تولیدکننده است و در استانداردهای تولید به جزئیات آن ها اشاره نمی شود. به همین دلیل در ادامه، نحوه تولید ورق قلع اندود کارخانه فولاد مبارکه اصفهان را بیان می کنیم که مهم ترین تولیدکننده این نوع ورق در کشور است. نکات اعلام شده در استاندارد ملی ایران برای تولید ورق قلع اندود نیز به صورت زیر می باشد:

• در تولید ورق قلع اندود، تولید فولاد باید با روش ریخته گری و نوع کاملا آرام باشد به جز در مواردی که از قبل مشخص شده باشد.
• نوع فولاد قلع اندود باید به گونه ای طراحی شود که هنگام استفاده برای کاربردهای مرتبط به خوراکی، سلامت مواد غذایی را تامین کند.
• خواص قلع مورد استفاده برای پوشش نباید کمتر از ۹۹.۸۵ (درصد وزنی) باشد.

روش تولید ورق قلع اندود کارخانه فولاد مبارکه اصفهان

کارخانه فولاد مبارکه اصفهان در تولید این نوع ورق ها جزو اولین کارخانه های کشور بوده است. این کارخانه، علاوه بر تولید ورق قلع اندود به تولید انواع ورق سیاه، ورق اسیدشویی، ورق روغنی، ورق گالوانیزه و ورق رنگی نیز می پردازد. اطلاعات بیشتر در مورد کارخانه فولاد مبارکه را می توانید در مقاله معرفی شرکت فولاد مبارکه اصفهان مطالعه بفرمایید.

خط تولید ورق قلع اندود فولاد مبارکه اصفهان بر اساس روش الکترولیت اسیدی با محلول فرواستان به صورت زیر طراحی شده است:

۱- کلاف باز کن و ذخیره سازی ورق

در این مرحله، کلاف های خروجی از بخش نورد سرد (نورد تاندوم و دو قفسه ای) وارد خط ساخت ورق قلع اندود می شود. برای شروع کار نیز لازم است کلاف های سرد توسط دستگاه کلاف بازکن، باز گردد. سپس، کلاف بازشده به قسمت ذخیره ساز ورودی وارد می شود.

۲- عملیات شست و شو و آماده سازی

ورق، بعد از عبور از حوضچه های شست و شوی الکترولیتی و شسته شدن با آب، از حوضچه های اسیدشویی الکترولیتی و دو مرحله شست و شو با آب عبور می کند.

۳- پوشش دهی قلع

در این مرحله، ورق شست و شو شده وارد حوضچه های حاوی محلول الکترولیت شده و طی پنج مرحله به روش الکترولیتی هر دو سطح ورق، قلع اندود می شود (در این حالت شمش خالص قلع، آند و ورق، کاتد می باشد).

در این خط، امکان پوشش دهی قلع با ضخامت های متفاوت در دو سطح ورق نیز وجود دارد.

۴- ذوب سطحی و عملیات شیمیایی (کروماته کردن)

پس از انجام عملیات پوشش دهی قلع، ورق با عبور از کوره ای به نام کوره مافل تا درجه حرارت بالای نقطه ذوب قلع (۲۳۲ درجه سانتی گراد) داغ می شود. سپس، در حوضچه ای سریعا سرد می گردد که علاوه بر افزایش چسبندگی قلع باعث درخشندگی سطح ورق قلع اندود نیز خواهد شد.

این عمل برای جلوگیری از اکسیداسیون بیشتر و تغییر رنگ سطح ورق در طول نگهداری در انبار انجام می گردد. ضمن این که قابلیت چسبندگی رنگ و لحیم کاری را افزایش می دهد. در پایان این مرحله و پس از شست و شوی ورق با آب و خشک شدن با هوای گرم، عمل روغن زنی به روش الکترواستاتیک در حد لایه بسیار نازکی روی هر دو سطح ورق صورت می گیرد تا از ورق، در برابر آسیب های هنگام بسته بندی و حمل و نقل محافظت کند.

۵- ذخیره ساز ورق

برای تداوم عملیات قلع اندود در هر دو قسمت ورودی و خروجی خط، برج ذخیره کننده ورق در نظر گرفته شده است. محصولات این خط به صورت کلاف یا ورقه (شیت) عرضه می شوند.

۶- ایستگاه بازرسی و کلاف پیچ

در آخر نیز ورق قلع اندود شده، بازرسی شده و در صورت عدم اشکال یا ایراد در آن، توسط کلاف پیج به کلاف تبدیل می شود.

خواص مکانیکی ورق قلع اندود

خواص مکانیکی ورق قلع اندود باید طبق جدول زیر باشد.

نکته: انبارکردن طولانی مدت ورق قلع اندود می تواند باعث تغییراتی در خواص مکانیکی ورق (افزایش سختی و ازدیاد طول نسب) شود. در نتیجه، قابلیت کشش پذیری ورق کاهش می یابد. به همین دلیل در صورت نیاز به نگهداری طولانی مدت ورق قلع اندود، برای به حداقل رساندن این اثر، بهتر است ورق کیفیت ۰۴ را تهیه نمایید.

جدول ۴ – خواص مکانیکی ورق قلع اندود

کیفیت		استحکام کششی (N/mm2)	درصد ازدیاد طول نسبی پس از شکست
نشان گذاری	نام		L0=50mm	L0=80mm
۰۱	معمولی	–	–	–
۰۲	کششی	۳۷۰	۳۱	۳۰
۰۳	کششی عمیق	۳۵۰	۳۵	۳۴
۰۴	کششی عمیق آرام شده با آلومینیوم (بدون پیرشدن)	۳۴۰	۳۷	۳۶

 

بسته بندی انواع ورق قلع اندود

این محصولات، معمولا به صورت کلاف ‌هایی با ضخامت یکنواخت بسته بندی می شوند. همچنین، ورق های شیت شده با وزن‌ هایی بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم بسته بندی می‌ شوند. در بسته بندی این نوع از محصولات باید به نقاط جوش روی سطح آن ها دقت کرد. همپوشانی نقاط جوش ورق‌ ها حداکثر ۱۰ میلی متر است.

در ادامه، نحوه بسته بندی ورق قلع اندود را با توجه به کلاف یا ورقه (شیت) بودن ورق، مندرج در استاندارد ملی شماره ۱۵۹۹۷ بیشتر بررسی می کنیم.

۱- بسته بندی ورق قلع اندود به صورت کلاف (رول)

ورق های قلع اندود به شکل کلاف، باید به صورت عمودی بسته بندی و توزیع شوند. قطر داخلی آن نیز طبق استاندارد باید ۴۲۰ (تلرانس +۱۰ یا -۱۵) یا ۵۰۸ (تلرانس  +10 یا -۱۵) میلی متر باشد؛ مگر این که در زمان سفارش، توافق دیگری حاصل شود. قطر خارجی نیز حداقل ۱۲۰۰ میلی متر است؛ اما تعداد محدودی از کلاف ها با قطر خارجی کمتر بسته بندی می شوند.

تولیدکننده باید جهت پیچیدن رول های ورق قلع اندود را اعلام نماید؛ اما اگر رول ورق ها با هسته عمودی تامین شود، خریدار باید جهت پیچیدن را معین کند.

۲- بسته بندی ورق قلع اندود به صورت ورقه (شیت)

ورقه های قلع اندود باید در بسته هایی با تعداد مشخص بسته بندی شوند؛ این تعداد باید مضاربی از ۱۰۰ باشد.

ورق های شیت شده (ورقه ها) معمولا با وزن کلی حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم بسته بندی می شوند. اما تعداد محدودی از بسته ها با وزن کمتر از ۱۰۰۰ کیلوگرم نیز می تواند در محموله قرار گیرد.

جهت قرار دادن چرخ های پلتفرم انبار باید در یک محموله ثابت باشد. (اگر خریدار، ترجیحی در مورد جهت چرخ های پلتفرم داشته باشد باید با توافق تولیدکننده تامین گردد؛ اما اگر خریدار خواسته خود را مطرح نکند، تعیین جهت در اختیار تولیدکننده است.)

یادآوری: به دلیل انعطاف کم ورق قلع اندود دو بار سردنوردیده در صورتی که از آن برای مقاصد خاص مانند بدنه قوطی ها استفاده شود، جهت نورد باید بیان شود.

نکته: کلیه بسته بندی ها باید دارای برچسبی حاوی نام یا علامت تجاری تولیدکننده، رده فولاد، ابعاد ورق و … باشد.

تولیدکنندگان ورق قلع اندود

برای آن که بدانیم ورق قلع را از کجا تهیه کنیم باید با تولیدکنندگان این ورق آشنا شویم. کارخانه های معدودی در کشور به تولید ورق قلع اندود می پردازند. پرمصرف ترین ورق قلع اندود بین کارخانه های تولیدکننده نیز متعلق به کارخانه فولاد مبارکه اصفهان است. شرکت های تولیدکننده این ورق در ایران، عبارتند از:

• شرکت فولاد مبارکه اصفهان
• شرکت صنعت ورق آرین پاژ
• شرکت صنایع فولاد توان آور آسیا

خرید ورق قلع اندود

به دلیل محدودبودن کارخانه های تولیدکننده ورق قلع اندود، خرید مستقیم از کارخانه با محدودیت هایی همراه است. مهم ترین محدودیت های مشکل ساز نیز عدم عرضه روزانه، عدم عرضه در تناژ پایین و همچنین فاصله زیاد کارخانه تا محل پروژه هست. به همین دلیل برای راحتی خرید و در عین حال اطمینان از کیفیت و برند ورق، خرید ورق قلع اندود از شرکت های بازرگانی معتبر محبوبیت بیشتری دارد.

در هر صورت، هنگام استعلام قیمت و خرید ورق قلع اندود، باید اطلاعات زیر را به فروشنده اعلام کنید:

• نام و شناسه ورق
• ابعاد ورق (ضخامت ورق و ضخامت پوشش)
• مقدار سفارش (بر حسب وزن یا مساحت)
• نوع پرداخت
• کاربرد
• جزئیات تولید یا الزامات خاص (در صورتی که قصد دریافت محصولی خاص دارید)

نکات خرید ورق قلع اندود

زمان خرید و دریافت ورق قلع اندود، توجه کنید که شرایط سطحی ورق باید به صورت زیر باشد:

• ورق قلع اندود الکترولیتی به شکل ورقه (شیت) باید عاری از عیوبی مانند لایه لایه بودن، ترک های سطحی و … باشد.
• در صورتی که ورق را به صورت کلاف سفارش داده اید، باید حداقل قطر داخلی و حداکثر قطر خارجی و همچنین حداکثر وزن قابل قبول بررسی شود. این مقادیر در ابتدای مقاله توضیح داده شدند.
• توجه به قیمت روز ورق قلع اندود و نوسان قیمتی باعث می شود از خرید ورق با قیمت نامتعارف جلوگیری کنید.

توجه به قیمت مقاطع فولادی، به ویژه قیمت ورق به صورت روزانه و نوسان قیمت آن ها یکی از ملزومات اصلی خرید ورق است. در صورتی که به رصد قیمت انواع مختلف ورق نیاز دارید، به راحتی می توانید قیمت روزانه و همینطور نوسان قیمت ها را در لینک زیر مشاهده نمایید.

کلام آخر

ورق های قلع اندود از فولاد تولید می شوند، اما چون روی آن ها روکش عنصر قلع کشیده می شود، به آن ها ورق قلع اندود می گویند. این نوع ورق ها دارای ویژگی های عدم فرسایش، ضد زنگ، انعطاف پذیری، مقاومت بالا، ضخامت یکنواخت و غیره می باشند و در ساخت بسته بندی مواد غذایی، مانند کنسروها، ساخت قابلمه و ماهیتابه، ساخت انواع قطعات الکترونیکی تخصصی یا غیر تخصصی کاربرد دارند. ورق های قلع اندود از نظر تولید، بسیار شبیه به ورق های گالوانیزه هستند. بعد از تولید، به منظور چربی زدایی و پاکسازی وارد حوضچه های اسیدی و آب می شوند. در مرحله بعدی دو طرف این ورق ها با فلز قلع پوشانده می شود و پس از عملیات حرارت دهی و خنک شدن، به مقاطع مورد نظر برش داده و بسته بندی می گردند.

سوالات متداول