از مهمترین مواردی که مهندسان عمران و سازه در پروژه های ساختمانی خود در نظر می گیرند، استاندارد میلگرد ساختمانی است. میلگرد، قبل از این که در ساختمان‌سازی به کار رود، تحت آزمایش هایی مانند مقاومت، شکل ظاهری، ترکیبات شیمیایی و غیره قرار می گیرد. این آزمایش ها با توجه به استاندارد میلگرد ۳۱۳۲ ملی در آزمایشگاه های دارای صلاحیت انجام می شود. با این حال، یک سری ضوابط پذیرش آزمایش میلگرد هم وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.
نسخه صوتی استاندارد میلگرد ساختمانی
انواع استاندارد میلگرد ساختمانی
میلگردهای ساختمانی که در ایران تولید می گردند طبق استانداردهای DIN 488 آلمان، BS 4449 بریتانیا، JIS G 3112 ژاپن، ۳۱۳۲ ایران، GOST 5781 روسیه و ISO 6935 بین الملل تولید می شوند. در بخش های بعدی، این موارد را به طور کوتاه معرفی می کنیم.
۱. استاندارد میلگرد ۳۱۳۲
در راستای ارتقاء کیفیت میلگردهای تولیدی در ایران، سازمان ملی استاندارد، استاندارد ۳۱۳۲ را در بهمن ماه ۱۳۷۱ مصوب کرد. بعد از آن، تمامی کارخانه ها موظف به رعایت استاندارد ملی میلگرد شدند.
۲. استاندارد GOST 5781 روسیه
گریدهای رایج در بازار که با نام A1، A2، A3 و A4 می شناسیم بر اساس همین استاندارد GOST 5781 روسیه هستند. استانداردی قدیمی است که در کارخانه های برتر کشور از جمله ذوب آهن از آن استفاده می شود و برای تولید مقاطع گرم نورد دیده و سازه های فولادی-آهنی از پیش تنیده طراحی شده است.
۳. استاندارد ASTM A615 آمریکا
استاندارد astm، مخفف انجمن آزمون و مواد آمریکا است که هر ۵ سال یکبار، انتشارات خود را بازبینی می کند. بیش از ۱۲۰۰ استاندارد توسط این انجمن تعریف شده است که نزدیک به ۲۰۰ گرید آن مربوط به فولاد می شود. در این بین، استاندارد ASTM A615 مختص به میلگردهای ساده و آجدار برای تسلیح بتن است.
۴. استاندارد DIN 488 آلمان
آلمان همیشه در بخش صنعت، نوآوری داشته و پیشتاز بوده است. DIN 488 از استانداردهای آلمانی است که برای مقررات استفاده میلگردهای فولادی در بتن کاربرد دارد.
۵. استاندارد BS 4449 بریتانیا
استانداردی است که بیشتر برای میلگردهای صادراتی استفاده می شود و در ایران، کارخانه هایی همچون فولاد کویر کاشان، کارخانه میلگرد سلفچگان و روهینا جنوب از آن استفاده می کنند.
۶. استاندارد JIS G3132 ژاپن
این استاندارد ژاپنی، راهنمایی جامع برای میلگردهای نورد گرم ساده و آجدار است که توسط انجمن استاندارد ژاپن (JIS) منتشر می شود. در این راهنما انواع گریدهای فولاد مهم برای تولید میلگرد، مانند SD295 و SR23 آمده است.
۷. استاندارد ISO 6935 بین الملل
به عنوان استاندارد پایه برای برخی استانداردها استفاده می شود. علاوه بر مشخصات فنی میلگرد، شرایط تحویل این محصول فولادی در آن ذکر شده است. البته این راهنما، هم فولادهای قابل جوشکاری و هم غیر قابل جوشکاری را در بر می گیرد.
استاندارد آزمایش میلگرد
برای آزمایش میلگرد از استاندارد ملی میلگرد ۳۱۳۲ بیشتر استفاده می شود که منبع آن استانداردهای DIN488، ISO 6935،BS 4449، GOST 5781 و ASTM A615 هستند. در استاندارد تست میلگرد دو نوع آزمایش مخرب و غیر مخرب معرفی می شود. در نوع مخرب، میلگرد به صورت فیزیکی آزمایش می شود و ممکن است بشکند، ولی در نوع غیر مخرب، میلگرد را با اشعه ایکس یا آزمایش های شیمیایی، مانند کربناته‌کردن بررسی می کنند.
# حتما بخوانید
مراحل تأیید میلگرد در ساختمان
قبل از این که میلگرد برای ساختمان سازی استفاده شود باید توسط آزمایشگاه های میلگرد و بتن ذی صلاح، ارزیابی و تأیید شوند. همچنین، به منظور اجرای بند ۵ از ماده ۱۵ قانون نظام مهندسی، سازمان نظام مهندسی، ماهانه گزارشی را از این آزمایشگاه ها دریافت می کند و نتایج را به صورت پایش شده به اطلاع عموم می رساند.
در این گزارش، کل نمونه های ارسال‌شده همراه با نمونه های ردشده، قابل نمایش هستند. در شکل زیر، یک نمونه از این نمودارها را می بینید.
اما دقیقا ضوابط پذیرش آزمایش میلگرد چه مواردی هستند و بر چه اساسی ارزیابی می شوند؟ در ادامه، این موارد را به صورت مرحله به مرحله معرفی کرده ایم.
بررسی شکل ظاهری میلگرد
برای تشخیص میلگردها از روی ظاهر، از استاندارد میلگرد ۳۱۳۲ استفاده می شود. بر این اساس، میلگردهای A2 (AII) آج مارپیچی، میلگردهای A3 (AIII) آج جناغی و میلگرد A4 (AIV)، آج زیگزاگ مرکب دارند که در شکل زیر، آنها را مشاهده می کنید.
نشانه گذاری روی میلگرد
میلگردها دارای علامت اختصاری هستند که نشان‌دهنده روش تولید و کارخانه تولیدکننده آن هستند. به عنوان مثال، علامت “T” نشان دهنده تولید میلگرد به روش ترمکس است. در جدول زیر این علائم را مشاهده می کنید.
| شماره ردیف | طبقه بندی | علامت مشخصه | کد نشانه گذاری |
| ۱ | میلگرد آجدار مارپیچ (یکنواخت یا دوکی) | آج ۳۴۰ | J |
| ۲ | آج ۳۵۰ | L | |
| ۳ | میلگرد آجدار جناغی (یکنواخت یا دوکی) | آج ۴۰۰ | C |
| ۴ | آج ۴۲۰ | H | |
| ۵ | میلگرد آجدار مرکب (دوکی) | آج ۵۰۰ | S |
| ۶ | آج ۵۲۰ | F |
هر کارخانه میلگرد، دارای نشانه‌گذاری های خاص است. برای اطلاعات بیشتر، می توانید به صفحه علامت اختصاری میلگرد کارخانه های ایران هم نگاه کنید.
نمونه برداری
در مرحله سوم باید چند نمونه به آزمایشگاه میلگرد ارسال شود. بر اساس ضوابط نمونه برداری و پذیرش میلگرد و ارزیابی نتایج کمیسیون تخصصی عمران، در هر سری باید ۵ نمونه آزمایشی ارسال شود. ارسال نمونه های آزمایشی میلگرد باید شرایط زیر را داشته باشند:
- به ازای هر ۵۰ تُن، یک سری میلگرد انتخاب شود.
- از هر سایز میلگرد، یک سری ارسال شود.
- از هر نوع فولاد، یک سری ارسال شود.
مشخصات هندسی میلگرد
منظور از مشخصات هندسی میلگرد، مواردی مانند طول آج، قطر اسمی، حداکثر ارتفاع برجستگی طولی و پارامترهای تخصصی دیگر هستند. این فاکتورها بر اساس استاندارد ملی میلگرد ارزیابی می شوند. در جدول زیر، این مشخصات را بر اساس استاندارد ۳۱۳۲ مشاهده می کنید.
| قطر اسمی میلگردهای S240 میلی متر | میلگردهای ۳۴۰ و S۴۰۰ با آج دوکی) | میلگردهای ۳۴۰ و S۴۰۰ با آج یک نواخت) | میلگردهای ۵۰۰ با آج دوکی | ||||||
| قطر اسمی میلی متر | قطر زمینه میلی متر | حداکثر ارتفاع برجستگی طولی میلی متر | قطر اسمی میلی متر | قطر زمینه میلی متر | قطر خارجی میلی متر | قطر اسمی میلی متر | قطر زمینه میلی متر | قطر خارجی در بلندترین نقطه ی آج عرضی و یا آج طولی میلی متر | |
| ۶ | ۶ | ۵٫۷۰ | ۰.۶ | ۶ | ۵٫۷۵ | 6٫۷۵ | – | – | – |
| ۸ | ۸ | ۷٫۶۰ | ۰٫۸ | ۸ | ۷٫۵۰ | ۹٫۰۰ | – | – | – |
| ۱۰ | ۱۰ | ۹٫۵۰ | ۱.۰ | ۱۰ | ۹٫۳۰ | ۱۱٫۳۰ | – | – | – |
| ۱۲ | ۱۲ | ۱۱٫۴۰ | ۱٫۲ | ۱۲ | ۱۱٫۰۰ | ۱۳٫۵۰ | – | – | – |
| ۱۴ | ۱۴ | ۱۳٫۴۰ | ۱٫۴ | ۱۴ | ۱۳٫۰۰ | ۱۵٫۵۰ | ۱۴ | ۱۳٫۲۰ | ۱۵٫۷۰ |
| ۱۶ | ۱۶ | ۱۵٫۳۰ | ۱٫۶ | ۱۶ | ۱۵٫۰۰ | ۱۸٫۰۰ | ۱۶ | ۱۵٫۲۰ | ۱۸٫۲۰ |
| ۱۸ | ۱۸ | ۱۷٫۳۰ | ۱٫۸ | ۱۸ | ۱۷٫۰۰ | ۲۰٫۰۰ | ۱۸ | ۱۷٫۲۰ | ۲۰٫۲۰ |
| ۲۰ | ۲۰ | ۱۹٫۲۰ | ۲٫۰ | ۲۰ | ۱۹٫۰۰ | ۲۲٫۰۰ | ۲۰ | ۱۹٫۲۰ | ۲۲٫۲۰ |
| ۲۲ | ۲۲ | ۲۱٫۲۰ | ۲٫۲ | ۲۲ | ۲۱٫۰۰ | ۲۴٫۰۰ | ۲۲ | ۲۱٫۲۰ | ۲۴٫۲۰ |
| ۲۵ | ۲۵ | ۲۴٫۰۳ | ۲٫۵ | ۲۵ | ۲۴٫۰۰ | ۲۷٫۰۰ | ۲۵ | ۲۴٫۲۰ | ۲۷٫۲۰ |
| ۲۸ | ۲۸ | ۲۶٫۹۰ | ۲٫۸ | ۲۸ | ۲۶٫۵۰ | ۳۰٫۵۰ | ۲۸ | ۲۶٫۸۰ | ۳۰٫۸۰ |
| ۳۲ | ۳۲ | ۳۰٫۷۸ | ۳٫۲ | ۳۲ | ۳۰٫۵۰ | ۳۴٫۵۰ | – | – | – |
| ۳۶ | ۳۶ | ۳۴٫۸۰ | ۳٫۶ | ۳۶ | ۳۴٫۵۰ | ۳۹٫۵۰ | – | – | – |
| ۴۰ | ۴۰ | ۳۸٫۵۰ | ۴٫۰ | ۴۰ | ۳۸٫۵۰ | ۴۳٫۵۰ | – | – | – |
اندازه گیری وزن میلگرد
پس از مشخص‌شدن شکل هندسی، نوبت به اندازه گیری وزن می رسد. وزن میلگردها در آزمایش باید در محدوده مجاز باشد. اگر وزن ها در این محدوده تعریف شده نباشند، باید قطر معادل آن را بر اساس وزن میلگرد تعیین کرد. در جدول زیر، محدوده مجاز وزن میلگردها را بر اساس استاندارد ۳۱۳۲ مشاهده می کنید.
| وزن یک متر از میلگرد بر حسب کیلوگرم | سایز میلگرد | ||
| حداقل وزن | وزن استاندارد | حداکثر وزن | |
| ۰٫۳۶۳ | ۰٫۳۹۵ | ۰٫۴۲۶ | ۸ |
| ۰٫۵۶۶ | ۰٫۶۱۶ | ۰٫۶۶۵ | ۱۰ |
| ۰٫۸۳۹ | ۰٫۸۸۸ | ۰٫۹۳۶ | ۱۲ |
| ۱٫۱۴۳ | ۱٫۲۱۰ | ۱٫۲۷۰ | ۱۴ |
| ۱٫۵۰۹ | ۱٫۵۸۰ | ۱٫۶۵۱ | ۱۶ |
| ۱٫۹۱۰ | ۲٫۰۰ | ۲٫۰۹۰ | ۱۸ |
| ۲٫۳۵۸ | ۲٫۴۷۰ | ۲٫۵۸۱ | ۲۰ |
| ۲٫۸۴۵ | ۲٫۹۸۰ | ۳٫۱۱۴ | ۲۲ |
| ۳٫۶۷۵ | ۳٫۸۵۰ | ۴٫۰۲۳ | ۲۵ |
| ۴٫۶۱۲ | ۴٫۸۳۰ | ۵٫۰۴۷ | ۲۸ |
| ۶٫۰۲۶ | ۶٫۳۱۰ | ۶٫۵۹۳ | ۳۲ |
نکته: جدول وزن میلگرد استاندارد به عنوان معیاری برای کیفیت میلگرد استفاده می شود. هر چه وزن میلگرد به وزن استاندارد نزدیک تر باشد، کیفیت بهتری دارد. جدول استاندارد میلگرد بر اساس جدول اشتال طراحی شده است.
# حتما بخوانید
بررسی مشخصات مکانیکی میلگرد
برای این که میلگرد بتواند فشارهای کششی را تحمل کند و مقاومت کافی داشته باشد، باید در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد. در این مرحله، میلگرد از لحاظ استحکام کششی و استحکام تسلیمی توسط دستگاه های تخصصی آزمایش می شود. در جدول زیر، این مشخصات را به صورت دقیق می بینید.
| رده | علامت مشخصه | طبقه بندی از نظر شکل رویه | طبقه بندی از نظر شکل پذیری | مقاومت کششی حداقل مگا پاسکال | تنش حد تسلیم و مگا پاسکال | کرنش کسیختگی | ||
| حداقل | حداکثر | حداقل As | حداقل A10 | |||||
| S240 | س ۲۴۰ | ساده | نرم | ۳۶۰ | ۲۴۰ | – | ۲۵ | ۱۸ |
| S340 | آج ۳۴۰ | آجدار مارپیچ | نیم سخت | ۵۰۰ | ۳۴۰ | – | ۱۸ | ۱۵ |
| S350 | آج ۳۵۰ | آجدار مارپیچ | نیم سخت | ۵۰۰ | ۳۵۰ | ۴۵۵ | ۱۷ | |
| S400 | آج ۴۰۰ | آجدار جناغی | نیم سخت | ۶۰۰ | 400 | – | ۱۶ | 12 |
| S420 | آج ۴۲۰ | آجدار جناغی | نیم سخت | ۶۰۰ | 420 | ۵۴۵ | ۱۶ | – |
| S500 | آج ۵۰۰ | آجدار مرکب | سخت | 650 | 500 | – | ۱۰ | 8 |
| S500 | آج ۵۰۰ سرد | آجدار | سخت | ۵۵۰ | 500 | – | ۱۲ | – |
| S520 | آج ۵۲۰ | آجدار مرکب | سخت | ۶۹۰ | ۵۲۰ | ۶۷۵ | 13 | – |
میلگرد غیر استاندارد چه مشخصاتی دارد؟
گاهی اوقات، خریداران به دلیل قیمت بیش از حد پایین و یا شرایط خرید راحت تر، میلگرد بی کیفیت خریده و متضرر می‌شوند. با این حال، جای نگرانی وجود ندارد؛ زیرا با ترفندهای زیر می توان میلگرد بی‌کیفیت را تشخیص داد.
قیمت بسیار پایین میلگرد
وقتی قیمت میلگرد بسیار پایین باشد، معامله مشکوک به نظر می رسد. قیمت میلگرد معمولا از هر برندی که باشد اختلاف فاحشی ندارد. تجربه نشان داده است که معمولا نوع بی کیفیت، نرخی کمتر از قیمت های رایج بازار دارد. بنا بر این، قبل از خرید باید قیمت میلگرد شرکت های مختلف را بررسی کرد.
خوردگی
اصولا میلگردهای بی کیفیت، دارای خوردگی و شیار هستند. اولین کاری که خوردگی می کند، اکسیده‌کردن فولاد و ایجاد حفره های ریز در میلگرد است. با این کار، پوشش محافظ فولاد از بین می رود و لکه های قهوه‌ای رنگ روی میلگرد ایجاد می کند.
وزن میلگرد
وزن، یکی از راه های شناسایی میلگرد تقلبی از اصل و تشخیص میلگرد بی کیفیت است. میلگردهای باکیفیت، وزن بیشتری دارند؛ زیرا باید تحمل بارهای سازه را داشته باشند. برای اطمینان حاصل از وزن میلگرد، از جدول اشتال استفاده می شود که استانداردی جهانی است. میلگردهایی که وزنشان از این استاندارد بیش از حد دور یا نزدیک باشند، غیر استاندارد هستند.
کلام آخر
میلگرد ساختمانی بر اساس استاندارد میلگرد ۳۱۳۲ تولید می شود که مبنای آن، استاندارهای آلمان، آمریکا، روسیه، بریتانیا و ژاپن است. میلگردهای تولیدی، قبل از این که وارد پروژه های ساختمانی شوند، از لحاظ خواص مکانیکی، شکل ظاهری و هندسی در آزمایشگاه های ذی صلاح بررسی می شوند. ضوابط پذیرش آزمایش میلگرد توسط کمیسیون تخصصی عمران تهیه و تدوین می شود که آزمایشگاه ها، موظف به پیروی از آنها هستند.
